Βαλέντσια

Βαλέντσια

Valentsia

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Ένα από αυτά τα συναρπαστικά δίκτυα αφορά τον ισπανικό κόσμο, ο οποίος, μέσω πολυποίκιλων διαδρομών, συναντά τον ελληνικό. Κομβικό κεφάλαιο αυτής της επιρροής αποτέλεσε η ανεπανάληπτη διεθνής επιτυχία που πέτυχε μια ισπανική εστουδιαντίνα, το 1878 στο Παρίσι. Μετά την επιτυχία της, πραγματοποίησε περιοδείες σε αμέτρητες τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο. Με βάση τις πηγές, στις 28 Φεβρουαρίου του 1886, η ισπανική εστουδιαντίνα έδωσε συναυλία στην Κωνσταντινούπολη και στις 26 και 29 Απριλίου στην Αθήνα (για την πρώτη ελληνική εστουδιαντίνα βλ. Ordoulidis, 2021a: 88–100 και Ordoulidis, 2021b). Οι Ισπανοί φοιτητές καθιστούν mainstream την κουλτούρα των ημι-επαγγελματικών μουσικών ομίλων, της μπαντουρίας, του μαντολίνου, της κιθάρας, της “tuna”, δηλαδή της καντάδας του δρόμου, και της habanera. Η τελευταία διανύει μια διαδρομή που εκκινεί από τα αφρο-κουβανέζικα ρεπερτόρια και φτάνει να οικειοποιηθεί και από τους Έλληνες μουσικούς, βρίσκοντας μάλιστα τη θέση της ακόμη και στη φόρμα του μανέ (βλέπε για παράδειγμα το Σμυρναίικο μινόρε, Gramophone 12574b). Το δίκτυο του θεάτρου αποτελεί περιβάλλον-κλειδί για την διακίνηση μουσικής και η σχέση των δύο (μουσικής–θεάτρου) είναι περισσότερο από δυναμική. Η οικειοποίηση από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά και, αφετέρου, τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Το 1894, όταν παίζεται για πρώτη φορά η παράσταση της πιο δημοφιλούς τότε θαρθουέλας (zarzuela) “La Gran Vía”, ανοίγεται ένας νέος δρόμος που θα οδηγήσει στην εμφάνιση της αθηναϊκής επιθεώρησης. Έκτοτε, ισπανικά τραγούδια διασκευάζονται στα ελληνικά. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά προκύπτει είναι εξαιρετικά σύνθετο και περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε αμέτρητους τόπους, γλώσσες και αισθητικά πλαίσια. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί το τραγούδι "Βαλέντσια".

Πρόκειται για διασκευή με ελληνικούς στίχους του ισπανικού pasodoble "Valencia", το οποίο προέρχεται από τη δίπρακτη zarzuela "La bien amada", σε μουσική του José Padilla και λιμπρέτο του José Andrés de Prada. Η zarzuela ανέβηκε για πρώτη φορά στις 15 Οκτωβρίου 1924 στο θέατρο Tívoli της Βαρκελώνης.

Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε στη γαλλική revue Mistinguett που παρουσιάστηκε στο Moulin-Rouge το 1925 και στην πολωνική επιθεώρηση "Pod sukienką" η οποία ανέβηκε το 1926 στο θέατρο Perskie Oko της Βαρσοβίας.

Γνώρισε παγκόσμια επιτυχία και ηχογραφήθηκε στην ιστορική δισκογραφία αμέτρητες φορές σε διάφορες μορφές, γλώσσες και τόπους, ξεπερνώντας σε πωλήσεις τα 22 εκατομμύρια αντίτυπα (για ηχογραφήσεις και επανεκδόσεις στις ΗΠΑ βλ. εδώ). Ενδεικτικά:

- Mercedes Serós, Βαρκελώνη, 25 Μαΐου 1925 (Gramophone BS 1942 - AE 1340/2-263476)
- Mistinguett, Παρίσι, 1925 (Pathé 200245 - 4252, X 4010)
- Carlos Gardel, Αργεντινή, 1926 (Disco National Odeon 3927 - 18167 A)
- Zula Pogorzelska, Βαρσοβία, 1926 (Syrena-Grand-Record 17825 - 17825)
- Jazz Band Kosarin, Ρίο ντε Τζανέιρο, 1926 (Odeon R 123078)
- Savoy Havana Band - Cyril Ramon Newton, Λονδίνο, 16 Φεβρουαρίου 1926 (HMV Bb 7903 II - X 2332/4-332)
- Εdwardo Sadero (Edwart Leer), Λονδίνο, 15 Απριλίου 1926 (HMV Bb 8258  - R 46597/52333)
- "Saveria", Eduardo Migliaccio, Νέα Υόρκη, 1 Δεκεμβρίου 1926 (Victor BVE 37060 - 79107)
- Saxophon Orchester Dobbri, Βερολίνο, 1926 (Beka 33218 - B. 5417-I)
- Jesse Crawford, Νέα Υόρκη, 1 Δεκεμβρίου 1926 (Victor BVE-37060 - 79107)
- Hans Schwarz, Γερμανία, 1927 (Schallplatte "Grammophon" B 42351 20504)

Το τραγούδι πέρασε και στον κινηματογράφο στην ομώνυμη αμερικανική ταινία του 1926, ενώ αναφορές του εντοπίζονται και στη λογοτεχνία όπως στο "Der Steppenwolf" (1927) του Γερμανο-Ελβετού Herman Hesse, στο "La invención de Morel" (1940) του Αργεντινού συγγραφέα Adolfo Bioy Casares , στο "Hitlers Nichte des Kölner" (2002) του Heinz-Dieter Herbig κ.ά.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία το τραγούδι ηχογραφήθηκε και από τους  Γιώργο Βιδάλη και Τέτο Δημητριάδη.

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.

One of these fascinating networks concerns the Spanish world, which, through a variety of paths, meets the Greek one. A key chapter in this influence was the unparalleled international success achieved by a Spanish estudiantina in 1878 in Paris. Following its success, the band toured countless locations around the world. According to the sources, on February 28, 1886, the Spanish estudiantina gave a concert in Constantinople (Istanbul) and on April 26 and 29, 1886, in Athens (for the first Greek estudiantina, see Ordoulidis, 2021a: 88–100 and Ordoulidis, 2021b). The Spanish students mainstream the culture of semi-professional music bands, the culture of the banduria, the mandolin, the guitar, the “tuna”, that is, the street serenades, and the habanera. The latter follows a path that starts from the Afro-Cuban repertoires and ends up being appropriated by Greek musicians, finding its place even in the form of the manes (see, for example, the Smyrneiko minore (Smyrnaean minor), Gramophone 12574b). The network of the theater is a key environment for the circulation of music; and the relationship between the two (music-theater) is more than dynamic. The appropriation by Greek musicians is twofold: on the one hand are the lyrics, which are now in Greek (often, in fact, they have nothing to do with the original ones), and, on the other hand, the performance practices: different instrumentation, different singing style, often differences in melodic and rhythmic forms and in the harmonies. Greek musicians adapt what they hear to their own condition, based on their own capabilities. In 1894, when the play of the then most popular zarzuela “La Gran Vía” was played for the first time, a new path that led to the appearance of the Athenian revue opened. Spanish songs started being adapted into Greek since then. These songs arrived at the Greek-speaking world either directly or indirectly, through other repertoire networks. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours, but also with the networks of music publishing houses. Discography was not only embedded in this context, but played a key role in its transformation. In various cases, often due to the great international success of the songs, the resulting network is extremely complex, and contains recordings in countless places, languages and aesthetical frameworks. One such case is the song "Valentsia".

It is an adaptation of the Spanish pasodoble "Valencia" with Greek lyrics, which comes from the two-act zarzuela "La bien amada", set to music by José Padilla and libretto by José Andrés de Prada. The zarzuela premiered on October 15, 1924 at the Tívoli Theater in Barcelona.

The song was included in the French revue "Mistinguett" presented at the Moulin-Rouge in 1925, as well as in the Polish revue "Pod sukienką" which was staged in 1926 at the Perskie Oko theater in Warsaw.

It was an international success and has been recorded in historical discography countless times in various formats, languages and locations, selling more than 22 million copies (for recordings and re-releases in the USA see here). For example:

- Mercedes Serós, Barcelona, May 25, 1925 (Gramophone BS 1942 - AE 1340/2-263476)
- Mistinguett, Paris, 1925 (Pathé 200245 - 4252, X 4010)
- Carlos Gardel, Argentina, 1926 (Disco National Odeon 3927 - 18167 A)
- Zula Pogorzelska, Warsaw, 1926 (Syrena-Grand-Record 17825 - 17825)
- Jazz Band Kosarin, Rio de Janeiro, 1926 (Odeon R 123078)
- Savoy Havana Band - Cyril Ramon Newton, London, February 16, 1926 (HMV Bb 7903 II - X 2332/4-332)
- Εdwardo Sadero (Edwart Leer), London, April 15, 1926 (HMV Bb 8258  - R 46597/52333)
- "Saveria", Eduardo Migliaccio, New York, December 1, 1926 (Victor BVE 37060 - 79107)
- Saxophon Orchester Dobbri, Berlin, 1926 (Beka 33218 - B. 5417-I)
- Jesse Crawford, New York,  December 1, 1926 (Victor BVE-37060 - 79107)
- Hans Schwarz, Germany, 1927 (Schallplatte "Grammophon" B 42351 20504)

The song also made it into the cinema in the 1926 American film of the same name, while references to it can also be found in literature such as in "Der Steppenwolf" (1927) by the German-Swiss Herman Hesse, in "La invención de Morel" (1940) by the Argentine writer Adolfo Bioy Casares, in "Hitlers Nichte des Kölner" (2002) by Heinz-Dieter Herbig and others.

In Greek historical discography, the song was also recorded by Giorgos Vidalis and Tetos Dimitriadis.

Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis

Αρχείο Κουνάδη

Kounadis Archive

Polydor

Polydor

1927

1927

Ν. Διονυσόπουλος, Λ. Κουνάδης

cc

Odeon_GA1095_Valencia
Col_7603_Valencia

Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)

10 in. (25 cm)

Ελληνικά

Greek

Polydor_45149_Valencia

Αθήνα

Athens

[Ισπανικοί στίχοι: de Prada José Andrés]
Ελληνικοί στίχοι: Άγνωστος

[Spanish lyrics: de Prada José Andrés]
Greek lyrics: Unknown

Μαρτίνο Άγγελος

Martino Angelos

Ορχήστρα

Orchestra

Τσάρλεστον

Charleston

V 45149

4649¾ ar

2:55

Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη

Kounadis Archive Record Library