Ο κομήτης
Dublin Core
Title
Ο κομήτης
O komitis
Subject
Description
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Η εν λόγω ηχογράφηση ανήκει σε ένα corpus ηχογραφημένων τραγουδιών, στα οποία οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ιταλόφωνα. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση των τραγουδιών αυτών από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο και δεν αφορά μόνο τις ελληνο-ιταλικές σχέσεις.
Η εν λόγω ηχογράφηση περιλαμβάνει το τραγούδι “Ο κομήτης”, το οποίο αποτελεί ελληνική διασκευή του ιταλικού “Il pesciolino”.
Σύμφωνα με την ελληνική παρτιτούρα, που διατίθεται ηλεκτρονικά στην ιστοσελίδα της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», και εκδόθηκε στην Αθήνα από τους Μυστακίδη-Ευσταθιάδη με τίτλο "Δυωδία Απαλλαγέντος-Ελενίτσας", το "Il pesciolino" διασκευάστηκε από τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη και εντάχθηκε στην ετήσια επιθεώρηση «Παναθήναια», του 1910. Η επιθεώρηση, σε κείμενο των Μπάμπη Άννινου και Γιώργου Τσοκόπουλου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 12 Ιουλίου 1910 στο θέατρο Νέα Σκηνή από τους Μ. Κοτοπούλη, Τ. Λεπενιώτη κ.ά.
Όπως αναγράφεται στο CD "Elvira Donnarumma" (CD 0059 CEL, Phonotype Record, 2009), το οποίο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις της τραγουδίστριας από τη δισκογραφία των 78 στροφών, ανάμεσά τους και το "Il pesciolino", το τραγούδι αποδίδεται στον Catullio. Τα αρχεία του Discography of American Historical Recordings (DAHR) χαρακτηρίζουν την πληροφορία περί του ονόματος του συνθέτη Catullio ως «ανεπιβεβαίωτη» (Η εν λόγω πληροφορία δίνεται στην ηχογράφηση του τραγουδιού με την Giselda Picconi: Victor B 23061 – 72372, New Jersey, 10 Ιουλίου του 1919).
Διαθέτουμε δύο πηγές τεκμηρίωσης της ηχογράφησης της Donnarumma, οι οποίες δεν συμφωνούν, όσον αφορά στην ημερομηνία ηχογράφησης. Ο κατάλογος του Dick Spottswood “Columbia Records E Series, 1908–1923” παρέχει, ως ημερομηνία ηχογράφησης (παρόλα αυτά με ερωτηματικό), την 19η Ιουλίου του 1913. Ο κατάλογος του Roberto Leydi, ο οποίος μαζί με το αρχείο του βρίσκονται στο “Centro di dialettologia e di etnografia” στο ιταλόφωνο ελβετικό καντόνι του Ticino, παρέχει, ως έτος ηχογράφησης το 1906. Σε κάθε περίπτωση, η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νάπολη, για την ιταλική εταιρεία Phonotype (αριθμός μήτρας 1091) και ο δίσκος επανεκδόθηκε από την Columbia στην Αμερική (42253-1 – E 2576).
Ωστόσο, στην παρτιτούρα που εκδόθηκε από τον οίκο G. Gori το 1898 στο Τορίνο, η οποία εμφανίζεται στον ενοποιημένο κατάλογο των Ιταλικών βιβλιοθηκών, το τραγούδι αποδίδεται στον Giovanni Battista Gastaldi, ο οποίος υπέγραφε και με το ψευδώνυμο Tito Livido (βλ. εδώ).
Το ίδιο όνομα δημιουργού αναφέρεται και στην τεκμηρίωση της ηχογράφησης του τραγουδιού με την Carla Spinelli, για λογαριασμό της Gramophone (2839 – 253115, Μιλάνο, 21 Οκτωβρίου του 1913). Με την συγκεκριμένη πληροφορία συμφωνεί και η βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Allan Kelly.
Σύμφωνα με τον κατάλογο (βλ. σελ. 99) της ιταλικής εταιρείας κατασκευής piano rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), ο οποίος εκδόθηκε στο Μιλάνο τον Μάιο του 1914, και περιλαμβάνει piano roll του τραγουδιού (4490), δημιουργός του είναι ο G. Gastaldi. Σημειώνεται, δε, πως το έργο προέρχεται από την οπερέτα "Il Principe di Pilsen". Πρόκειται για την ιταλική διασκευή της οπερέτας "The Prince of Pilsen", από τον Carlo Lombardo (μουσική) και τους Victor De Cottens και Pierre-Eugène Veber (λιμπρέτο στα γαλλικά), η οποία έκανε πρεμιέρα στη Νάπολη, στο θέατρο Eldorado, στις 10 Αυγούστου του 1908.
Η πρωτότυπη αγγλική εκδοχή της οπερέτας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Βοστώνη, στο Tremont Thèatre, τον Μάιο του 1902. Τη μουσική του έργου έγραψε ο Γερμανός συνθέτης, κάτοικος των ΗΠΑ, Gustav Luders και το λιμπρέτο ο Frank Pixley.
Πιθανότατα ο Lombardo συμπεριέλαβε το τραγούδι, το οποίο αναφέρεται στον κατάλογο της F.I.R.S.T ως "celebre canzone popolare", στην ιταλική εκδοχή της οπερέτας. Κάτι τέτοιο δεν προκαλεί εντύπωση, καθώς ουκ ολίγες φορές προστέθηκαν «τοπικά» άσματα σε «ξένα» έργα, όταν αυτά παίχτηκαν εκτός των συνόρων όπου γεννήθηκαν.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία έχουν μέχρι στιγμής εντοπιστεί δύο ηχογράφησεις οι οποίες αποτελούν διασκευή του ναπολιτάνικου τραγουδιού:
- Λευθέρης [Μενεμενλής], Σμύρνη, 7 Ιουνίου 1912 (Favorite 7086t - 1-55057)
- Γουλιέλμος Μοζάρας - Μαρία Μοζάρα, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1923 (Okeh S-71915 - 28004-A), παρούσα ηχογράφηση
Όπως αναφέρει η Αικατερίνη Διακουμοπούλου (2009: 408) ο Γουίλλιαμ Μοζάρης, ο ερμηνευτής της παρούσας ηχογράφησης, συμμετείχε στην επιθεώρηση «Λίγ' απ' όλα», που παρουσιάστηκε από τον θίασο Βρυσούλας Παντοπούλου στο Maxine Elliot's Theatre της Νέας Υόρκης, στις 29 Ιανουαρίου του 1933. Στην ελληνική εφημερίδα της Νέας Υόρκης Εθνικός Κήρυξ (26 Ιανουαρίου του 1933, σελ. 5), από όπου προέρχεται και η παραπάνω πληροφορία, αναφέρεται ως «ο λαϊκός κανταδόρος και κιθαριστής κ. William Mozaris».
Επίσης, σύμφωνα με διαφημιστική καταχώρηση στην ελληνική εφημερίδα της Νέας Υόρκης Εθνικός Κήρυξ (29 Μαρτίου του 1933, σελ. 5), εμφανίστηκε και στην οπερέτα «Τα κορίτσια της Αθήνας», η οποία παρουσιάστηκε, μετά από αναβολή, στις 2 Απριλίου του 1933, στο Lyric Theatre από τον θίασο της «Ελληνικής Μουσικής Σκηνής».
Ένα ακόμα από τα ελάχιστα στοιχεία που γνωρίζουμε για τον William Mozaris αφορά τις εμφανίσεις του, μαζί με τους Athenian Serenaders, κάθε Σαββατοκύριακο από τις 12 Νοεμβρίου του 1932, στο εστιατόριο Μινέρβα στην West 57th Street της Νέας Υόρκης (Εθνικός Κήρυξ, 12 Νοεμβρίου του 1932, σελ. 5).
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Η εν λόγω ηχογράφηση ανήκει σε ένα corpus ηχογραφημένων τραγουδιών, στα οποία οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ιταλόφωνα. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση των τραγουδιών αυτών από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο και δεν αφορά μόνο τις ελληνο-ιταλικές σχέσεις.
Η εν λόγω ηχογράφηση περιλαμβάνει το τραγούδι “Ο κομήτης”, το οποίο αποτελεί ελληνική διασκευή του ιταλικού “Il pesciolino”.
Σύμφωνα με την ελληνική παρτιτούρα, που διατίθεται ηλεκτρονικά στην ιστοσελίδα της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», και εκδόθηκε στην Αθήνα από τους Μυστακίδη-Ευσταθιάδη με τίτλο "Δυωδία Απαλλαγέντος-Ελενίτσας", το "Il pesciolino" διασκευάστηκε από τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη και εντάχθηκε στην ετήσια επιθεώρηση «Παναθήναια», του 1910. Η επιθεώρηση, σε κείμενο των Μπάμπη Άννινου και Γιώργου Τσοκόπουλου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 12 Ιουλίου 1910 στο θέατρο Νέα Σκηνή από τους Μ. Κοτοπούλη, Τ. Λεπενιώτη κ.ά.
Όπως αναγράφεται στο CD "Elvira Donnarumma" (CD 0059 CEL, Phonotype Record, 2009), το οποίο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις της τραγουδίστριας από τη δισκογραφία των 78 στροφών, ανάμεσά τους και το "Il pesciolino", το τραγούδι αποδίδεται στον Catullio. Τα αρχεία του Discography of American Historical Recordings (DAHR) χαρακτηρίζουν την πληροφορία περί του ονόματος του συνθέτη Catullio ως «ανεπιβεβαίωτη» (Η εν λόγω πληροφορία δίνεται στην ηχογράφηση του τραγουδιού με την Giselda Picconi: Victor B 23061 – 72372, New Jersey, 10 Ιουλίου του 1919).
Διαθέτουμε δύο πηγές τεκμηρίωσης της ηχογράφησης της Donnarumma, οι οποίες δεν συμφωνούν, όσον αφορά στην ημερομηνία ηχογράφησης. Ο κατάλογος του Dick Spottswood “Columbia Records E Series, 1908–1923” παρέχει, ως ημερομηνία ηχογράφησης (παρόλα αυτά με ερωτηματικό), την 19η Ιουλίου του 1913. Ο κατάλογος του Roberto Leydi, ο οποίος μαζί με το αρχείο του βρίσκονται στο “Centro di dialettologia e di etnografia” στο ιταλόφωνο ελβετικό καντόνι του Ticino, παρέχει, ως έτος ηχογράφησης το 1906. Σε κάθε περίπτωση, η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νάπολη, για την ιταλική εταιρεία Phonotype (αριθμός μήτρας 1091) και ο δίσκος επανεκδόθηκε από την Columbia στην Αμερική (42253-1 – E 2576).
Ωστόσο, στην παρτιτούρα που εκδόθηκε από τον οίκο G. Gori το 1898 στο Τορίνο, η οποία εμφανίζεται στον ενοποιημένο κατάλογο των Ιταλικών βιβλιοθηκών, το τραγούδι αποδίδεται στον Giovanni Battista Gastaldi, ο οποίος υπέγραφε και με το ψευδώνυμο Tito Livido (βλ. εδώ).
Το ίδιο όνομα δημιουργού αναφέρεται και στην τεκμηρίωση της ηχογράφησης του τραγουδιού με την Carla Spinelli, για λογαριασμό της Gramophone (2839 – 253115, Μιλάνο, 21 Οκτωβρίου του 1913). Με την συγκεκριμένη πληροφορία συμφωνεί και η βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Allan Kelly.
Σύμφωνα με τον κατάλογο (βλ. σελ. 99) της ιταλικής εταιρείας κατασκευής piano rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), ο οποίος εκδόθηκε στο Μιλάνο τον Μάιο του 1914, και περιλαμβάνει piano roll του τραγουδιού (4490), δημιουργός του είναι ο G. Gastaldi. Σημειώνεται, δε, πως το έργο προέρχεται από την οπερέτα "Il Principe di Pilsen". Πρόκειται για την ιταλική διασκευή της οπερέτας "The Prince of Pilsen", από τον Carlo Lombardo (μουσική) και τους Victor De Cottens και Pierre-Eugène Veber (λιμπρέτο στα γαλλικά), η οποία έκανε πρεμιέρα στη Νάπολη, στο θέατρο Eldorado, στις 10 Αυγούστου του 1908.
Η πρωτότυπη αγγλική εκδοχή της οπερέτας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Βοστώνη, στο Tremont Thèatre, τον Μάιο του 1902. Τη μουσική του έργου έγραψε ο Γερμανός συνθέτης, κάτοικος των ΗΠΑ, Gustav Luders και το λιμπρέτο ο Frank Pixley.
Πιθανότατα ο Lombardo συμπεριέλαβε το τραγούδι, το οποίο αναφέρεται στον κατάλογο της F.I.R.S.T ως "celebre canzone popolare", στην ιταλική εκδοχή της οπερέτας. Κάτι τέτοιο δεν προκαλεί εντύπωση, καθώς ουκ ολίγες φορές προστέθηκαν «τοπικά» άσματα σε «ξένα» έργα, όταν αυτά παίχτηκαν εκτός των συνόρων όπου γεννήθηκαν.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία έχουν μέχρι στιγμής εντοπιστεί δύο ηχογράφησεις οι οποίες αποτελούν διασκευή του ναπολιτάνικου τραγουδιού:
- Λευθέρης [Μενεμενλής], Σμύρνη, 7 Ιουνίου 1912 (Favorite 7086t - 1-55057)
- Γουλιέλμος Μοζάρας - Μαρία Μοζάρα, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1923 (Okeh S-71915 - 28004-A), παρούσα ηχογράφηση
Όπως αναφέρει η Αικατερίνη Διακουμοπούλου (2009: 408) ο Γουίλλιαμ Μοζάρης, ο ερμηνευτής της παρούσας ηχογράφησης, συμμετείχε στην επιθεώρηση «Λίγ' απ' όλα», που παρουσιάστηκε από τον θίασο Βρυσούλας Παντοπούλου στο Maxine Elliot's Theatre της Νέας Υόρκης, στις 29 Ιανουαρίου του 1933. Στην ελληνική εφημερίδα της Νέας Υόρκης Εθνικός Κήρυξ (26 Ιανουαρίου του 1933, σελ. 5), από όπου προέρχεται και η παραπάνω πληροφορία, αναφέρεται ως «ο λαϊκός κανταδόρος και κιθαριστής κ. William Mozaris».
Επίσης, σύμφωνα με διαφημιστική καταχώρηση στην ελληνική εφημερίδα της Νέας Υόρκης Εθνικός Κήρυξ (29 Μαρτίου του 1933, σελ. 5), εμφανίστηκε και στην οπερέτα «Τα κορίτσια της Αθήνας», η οποία παρουσιάστηκε, μετά από αναβολή, στις 2 Απριλίου του 1933, στο Lyric Theatre από τον θίασο της «Ελληνικής Μουσικής Σκηνής».
Ένα ακόμα από τα ελάχιστα στοιχεία που γνωρίζουμε για τον William Mozaris αφορά τις εμφανίσεις του, μαζί με τους Athenian Serenaders, κάθε Σαββατοκύριακο από τις 12 Νοεμβρίου του 1932, στο εστιατόριο Μινέρβα στην West 57th Street της Νέας Υόρκης (Εθνικός Κήρυξ, 12 Νοεμβρίου του 1932, σελ. 5).
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.
Historical sources underline the close relations between Italian-speaking and Greek-speaking music. The conversations that developed with specific places, such as the Ionian Islands, the Dodecanese and Patras, as well as their results, are enough to highlight the strong ties between the two ethno-cultural groups. Furthermore, relationships were forged in places where the two ethnicities lived together, such as, for example, in the case of cosmopolitan Smyrna (Izmir) in the Ottoman Empire, or that of New York, where Italians and Greeks immigrated. This recording belongs to a corpus of recorded songs in which the Greek protagonists borrowed music and/or lyrics from pre-existing Italian-speaking songs. These songs arrived at the Greek-speaking world either directly or indirectly, through other repertoire networks. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours, but also with the networks of music publishing houses. Discography is not only embedded in this context, but plays a key role in its transformation. The appropriation of these songs by Greek musicians is twofold: on the one hand are the lyrics, which are now in Greek (often, in fact, they have nothing to do with the original ones), and, on the other hand, are the performance practices: different instrumentation, different singing style, often differences in melodic and rhythmic forms but also in the harmonies. Greek musicians adapt what they hear to their own condition, based on their own capabilities. It should also be noted that, in various cases, often due to the great international success of the songs, the network that is finally formed is extremely complex and does not only concern Greek-Italian relations.
This recording ingludes the song "O komitis", which is a Greek adaptation of the Italian song "Il pesciolino".
According to the Greek music score, which is electronically available on the website of the Lilian Voudouri Music Library of Greece, and which was published in Athens by Mystakidis-Efstathiadis House under the title "Dyodia Apallagentos-Elenitsas", "Il pesciolino" was adopted by Theofrastos Sakellaridis and was part of the annual revue titled "Panathinaia", of 1910. The revue, the text of which was written by Bampis Anninos and Giorgos Tsokopoulos, was played for the first time on July 12, 1910, at Nea Skini theater, by M. Kotopouli, T. Lepeniotis and others.
The opereta was also translated into Greek and it seems that it was played in public during the "Panathinaia" of 1910. A musical score of this piece, under the title and adopted by Theofrastos Sakellaridis,
According to the CD "Elvira Donnarumma" (CD 0059 CEL, Phonotype Record, 2009), which includes recordings of the singer from 78 rpm discography, including "Il pesciolino", the song is attributed to Catullio. The archives of the Discography of American Historical Recordings (DAHR) characterize the information about the name of the composer Catullio as "unconfirmed" (This information is given in the recording of the song with Giselda Picconi: Victor B 23061 – 72372, New Jersey, July 10 1919).
We have two sources of documentation for Donnarumma's recording that do not match, as regards the recording date. Dick Spottswood's catalog "Columbia Records E Series, 1908–1923" states July 19, 1913 as the date of recording (albeit with a questioning). Roberto Leydi’s catalog, which, together with his archive can be found at the "Centro di dialettologia e di etnografia" in the Italian-speaking canton of Ticino, stated 1906 as the year of recording. In any case, the recording was made in Naples by the Italian record label Phonotype (matrix number 1091), and the record was re-issued by Columbia in America (42253-1 – E 2576).
However, in the musical score published by the G. Gori publishing house in 1898 in Turin, which appears in the unified catalog of Italian libraries, the song is attributed to Giovanni Battista Gastaldi, who also signed his songs under the nickname Tito Livido (see here).
The same author name is also mentioned in the documentation of the recording of the song with Carla Spinelli by Gramophone (2839 – 253115, Milan, October 21, 1913). The database obtained from Allan Kelly’s research confirms with this information.
According to the catalog (see p. 99) of the Italian piano company rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), which was published in Milan in May 1914, and which includes a piano roll of the song (4490), its author is G. Gastaldi. It was also noted that the play comes from the operetta "Il Principe di Pilsen". It is the Italian adaptation of the operetta "The Prince of Pilsen", by Carlo Lombardo (music) and Victor De Cottens and Pierre-Eugène Veber (libretto in French), which premiered in Naples, at the Eldorado Theater, on August 10, 1908.
The original English version premiered in Boston, at the Tremont Theater, in May 1902. The music of the play was written by the German composer, who was residing in the United States, Gustav Luders, and the libretto by Frank Pixley.
Most likely, Lombardo included the song, which is listed on F.I.R.S.T’s catalog as "celebre canzone popolare", in the Italian version of the operetta.
So far, two recordings, which are an adaptation of the Neapolitan song, has been identified in Greek historical discography:
- Leftheris [Menemenlis], Smyrna, June 7, 1912 (Favorite 7086t - 1-55057)
- Goulielmos Mozaras - Maria Mozara, New York, October 1923 (Okeh S-71915 - 28004-A), this record
As Aikaterini Diakoumopoulou states (2009: 408) William Mozaris, the performer in this recording, participated in the revue "Lig' ap' ola" presented by Vrysoula Pantopoulou’s troupe at the Maxine Elliot's Theater, in New York, on March 29, 1933. In New York’s Greek newspaper Ethnikos Kiryx (January 26, 1933, p. 5), from where the above information comes, he is referred to as "the popular serenader and guitarist Mr. William Mozaris".
He also appeared, according to an ad in New York’s Greek newspaper Ethnikos Kiryx (March 29, 1933, p. 5), in the operetta "Ta koritsia tis Athinas", which was presented, after postponement, on April 2, 1933, at the Lyric Theater by the troupe of the "Elliniki Mousiki Skini" (Greek Music Stage).
One of the few things we know about William Mozaris concerns his appearances with the Athenian Serenaders every weekend since November 12, 1932, at the Minerva restaurant on West 57th Street in New York (Ethnikos Kiryx, November 12, 1932, p. 5).
Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis
Historical sources underline the close relations between Italian-speaking and Greek-speaking music. The conversations that developed with specific places, such as the Ionian Islands, the Dodecanese and Patras, as well as their results, are enough to highlight the strong ties between the two ethno-cultural groups. Furthermore, relationships were forged in places where the two ethnicities lived together, such as, for example, in the case of cosmopolitan Smyrna (Izmir) in the Ottoman Empire, or that of New York, where Italians and Greeks immigrated. This recording belongs to a corpus of recorded songs in which the Greek protagonists borrowed music and/or lyrics from pre-existing Italian-speaking songs. These songs arrived at the Greek-speaking world either directly or indirectly, through other repertoire networks. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours, but also with the networks of music publishing houses. Discography is not only embedded in this context, but plays a key role in its transformation. The appropriation of these songs by Greek musicians is twofold: on the one hand are the lyrics, which are now in Greek (often, in fact, they have nothing to do with the original ones), and, on the other hand, are the performance practices: different instrumentation, different singing style, often differences in melodic and rhythmic forms but also in the harmonies. Greek musicians adapt what they hear to their own condition, based on their own capabilities. It should also be noted that, in various cases, often due to the great international success of the songs, the network that is finally formed is extremely complex and does not only concern Greek-Italian relations.
This recording ingludes the song "O komitis", which is a Greek adaptation of the Italian song "Il pesciolino".
According to the Greek music score, which is electronically available on the website of the Lilian Voudouri Music Library of Greece, and which was published in Athens by Mystakidis-Efstathiadis House under the title "Dyodia Apallagentos-Elenitsas", "Il pesciolino" was adopted by Theofrastos Sakellaridis and was part of the annual revue titled "Panathinaia", of 1910. The revue, the text of which was written by Bampis Anninos and Giorgos Tsokopoulos, was played for the first time on July 12, 1910, at Nea Skini theater, by M. Kotopouli, T. Lepeniotis and others.
The opereta was also translated into Greek and it seems that it was played in public during the "Panathinaia" of 1910. A musical score of this piece, under the title and adopted by Theofrastos Sakellaridis,
According to the CD "Elvira Donnarumma" (CD 0059 CEL, Phonotype Record, 2009), which includes recordings of the singer from 78 rpm discography, including "Il pesciolino", the song is attributed to Catullio. The archives of the Discography of American Historical Recordings (DAHR) characterize the information about the name of the composer Catullio as "unconfirmed" (This information is given in the recording of the song with Giselda Picconi: Victor B 23061 – 72372, New Jersey, July 10 1919).
We have two sources of documentation for Donnarumma's recording that do not match, as regards the recording date. Dick Spottswood's catalog "Columbia Records E Series, 1908–1923" states July 19, 1913 as the date of recording (albeit with a questioning). Roberto Leydi’s catalog, which, together with his archive can be found at the "Centro di dialettologia e di etnografia" in the Italian-speaking canton of Ticino, stated 1906 as the year of recording. In any case, the recording was made in Naples by the Italian record label Phonotype (matrix number 1091), and the record was re-issued by Columbia in America (42253-1 – E 2576).
However, in the musical score published by the G. Gori publishing house in 1898 in Turin, which appears in the unified catalog of Italian libraries, the song is attributed to Giovanni Battista Gastaldi, who also signed his songs under the nickname Tito Livido (see here).
The same author name is also mentioned in the documentation of the recording of the song with Carla Spinelli by Gramophone (2839 – 253115, Milan, October 21, 1913). The database obtained from Allan Kelly’s research confirms with this information.
According to the catalog (see p. 99) of the Italian piano company rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), which was published in Milan in May 1914, and which includes a piano roll of the song (4490), its author is G. Gastaldi. It was also noted that the play comes from the operetta "Il Principe di Pilsen". It is the Italian adaptation of the operetta "The Prince of Pilsen", by Carlo Lombardo (music) and Victor De Cottens and Pierre-Eugène Veber (libretto in French), which premiered in Naples, at the Eldorado Theater, on August 10, 1908.
The original English version premiered in Boston, at the Tremont Theater, in May 1902. The music of the play was written by the German composer, who was residing in the United States, Gustav Luders, and the libretto by Frank Pixley.
Most likely, Lombardo included the song, which is listed on F.I.R.S.T’s catalog as "celebre canzone popolare", in the Italian version of the operetta.
So far, two recordings, which are an adaptation of the Neapolitan song, has been identified in Greek historical discography:
- Leftheris [Menemenlis], Smyrna, June 7, 1912 (Favorite 7086t - 1-55057)
- Goulielmos Mozaras - Maria Mozara, New York, October 1923 (Okeh S-71915 - 28004-A), this record
As Aikaterini Diakoumopoulou states (2009: 408) William Mozaris, the performer in this recording, participated in the revue "Lig' ap' ola" presented by Vrysoula Pantopoulou’s troupe at the Maxine Elliot's Theater, in New York, on March 29, 1933. In New York’s Greek newspaper Ethnikos Kiryx (January 26, 1933, p. 5), from where the above information comes, he is referred to as "the popular serenader and guitarist Mr. William Mozaris".
He also appeared, according to an ad in New York’s Greek newspaper Ethnikos Kiryx (March 29, 1933, p. 5), in the operetta "Ta koritsia tis Athinas", which was presented, after postponement, on April 2, 1933, at the Lyric Theater by the troupe of the "Elliniki Mousiki Skini" (Greek Music Stage).
One of the few things we know about William Mozaris concerns his appearances with the Athenian Serenaders every weekend since November 12, 1932, at the Minerva restaurant on West 57th Street in New York (Ethnikos Kiryx, November 12, 1932, p. 5).
Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis
Source
Αρχείο Κουνάδη
Kounadis Archive
Publisher
Okeh
Okeh
Date
10/1923
10/1923
Contributor
Ν. Διονυσόπουλος, Λ. Κουνάδης
Rights
cc
Relation
Fav_1_55057_OKomitis
Format
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
10 in. (25 cm)
Language
Ελληνικά
Greek
Identifier
Okeh_28004_OKomitis
Coverage
Νέα Υόρκη
New York
78 RPM Records Item Type Metadata
Στιχουργός / Lyrics writer
[Ιταλικοί στίχοι: Catullio ;
Ελληνικοί στίχοι: Άγνωστος]
Ελληνικοί στίχοι: Άγνωστος]
[Italian lyrics: Catullio ?
Greek lyrics: Unknown]
Greek lyrics: Unknown]
Ορχήστρα - Εκτελεστές / Orchestra - Singers
Κιθάρα
Guitar
Αριθμός Σειράς / Coupling number
28004-A
Αριθμός Μήτρας / Matrix Number
S-71915
Διάρκεια ηχογραφήματος / Length of the song
3:10
Θέση ηχογραφήματος / Place of record (object)
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Kounadis Archive Record Library
Tags
1920s, Cosmopolitanism, Foreign songs with Greek lyrics, Interactions with Italian repertoire, Interactions with Neapolitan repertoire, Okeh, Recordings in the USA, Δεκαετία του 1920, Ηχογραφήσεις στις ΗΠΑ, Κοσμοπολιτισμός, Ξένα τραγούδια με ελληνικούς στίχους, Συνομιλίες με ιταλικό ρεπερτόριο, Συνομιλίες με ναπολιτάνικο ρεπερτόριο
Citation
[Catullio ;] and [Catullio ?], “Ο κομήτης,” Kounadis-Archive OMEKA Site, accessed June 9, 2023, https://kounadisomeka.aegean.gr/items/show/5306.
Output Formats
Item Relations
This item has no relations.