Αν ήθελες

Αν ήθελες

An itheles

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Ένα από αυτά τα συναρπαστικά δίκτυα αφορά γαλλικά τραγούδια, τα οποία οικειοποιήθηκαν μεταξύ άλλων και Έλληνες μουσικοί. Η οικειοποίηση είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Η γαλλική οικουμένη δανείζει τα chansons της, τα οποία κουβαλούν μια δυναμική παράδοση τραγουδοποιΐας και επιτέλεσης. Το Παρίσι, η Μονμάρτη και τα cabarets artistiques επηρεάζουν τις μουσικές του κόσμου. Η ατμόσφαιρα από το Chat Noir, το οποίο λειτούργησε από το 1881, φτάνει και στην ελληνική οικουμένη. Τέτοιου τύπου μουσικοί τόποι, τα περίφημα καφέ σαντάν, προκύπτουν στην Αθήνα αλλά και σε άλλα αστικά κέντρα του ελληνικού κράτους. Αυτά τα γαλλικά τραγούδια εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει και καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά προκύπτει είναι εξαιρετικά σύνθετο και δεν αφορά μόνο τις ελληνο-γαλλικές σχέσεις. Τέλος, ουκ ολίγες φορές, συναντάμε τραγούδια των οποίων οι δημιουργοί γεννήθηκαν σε διαφορετικό τόπο, έδρασαν σε άλλον, και, εντέλει, συναντήθηκαν σε τρίτους τόπους και δημιούργησαν ένα νέο έργο, εμπνεόμενοι πολλές φορές από κάποιο προϋπάρχον. Αναμφισβήτητα, τέτοιου τύπου περιπτώσεις καταδεικνύουν την συνθετότητα όσον αφορά τα ζητήματα κυριότητας των έργων, αλλά και του προβλήματος εφαρμογής εθνικών προσήμων στις μουσικές δημιουργίες.

Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή του τραγουδιού "Si tu le voulais" σε μουσική του Ιταλού συνθέτη Francesco Paolo Tosti (Ortona, Chieti, 9 Απριλίου 1846 – Ρώμη, 2 Δεκεμβρίου 1916) και γαλλικούς στίχους της Ρουμάνας ποιήτριας και συγγραφέα Elena Văcărescu (ή Hélène Vacaresco, Βουκουρέστι, 21 Σεπτεμβρίου 1864 – Παρίσι 17 Φεβρουαρίου 1947).

Η παρτιτούρα του τραγουδιού εκδόθηκε στο Μιλάνο το 1890 από τις εκδόσεις G. Ricordi & C. Στην ιστορική γαλλική δισκογραφία το τραγούδι ηχογραφήθηκε αρκετές φορές. Ενδεικτικά μερικές από τις παλαιότερες εκτελέσεις:

- Henri Leoni, Παρίσι 1903-1904 (L'Omnium 722)
- Alvarez [Albert Raymond Gourron], Παρίσι 1903 ; (Pathé 22833-R - 1635)
- Louis Viannenc, Παρίσι 1909 (Pathé 35070 - 943)

Εκτός από τη γαλλική, καταγράφεται και στην ιστορική δισκογραφία άλλων χωρών, όπως:

- "Golybys zarądała [Kelly: O aniele mój], (Si tu le voulais), Adamo Didur, Βαρσοβία, 19 Απριλίου 1900 (Berliner 1378A - 22201)
- Basilides Mária, Βουδαπέστη, 22 Νοεμβρίου 1929 (Gramophone BV 806-1, άγνωστο αν και σε ποιον δίσκο κυκλοφόρησε)

Για έναν κατάλογο τραγουδιών του συνθέτη Francesco Paolo Tosti βλέπε εδώ.

Με τα μέχρι τώρα συλλεχθέντα στοιχεία η παρούσα ηχογράφηση αποτελεί τη μοναδική καταγραφή του τραγουδιού στην ελληνική ιστορική δισκογραφία.

Στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται ο χαρακτηρισμός «Ρομάντζα».

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.

One of these fascinating networks concerns French songs, which were appropriated by Greek musicians, among others. The appropriation is twofold: on the one hand are the lyrics, which are now in Greek (often, in fact, they have nothing to do with the original ones), and, on the other hand, the performance practices: different instrumentation, different singing style, often differences in melodic and rhythmic forms and in the harmonies. Greek musicians adapt what they heard to their own condition, based on their own capabilities. The French ecumene lends its chansons, which carry a dynamic tradition of songwriting and performance. Paris, Montmartre and the cabarets artistiques influence the music of the world. The atmosphere from the Chat Noir, which had been operating since 1881, also reaches the Greek world. Music venues of this type, the famous “cafés chantants”, appeared in Athens but also in other urban centers of the Greek state. These French songs were exported to the Greek-speaking world either directly or indirectly, through other repertoire networks. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours, but also with the networks of music publishing houses. Discography is not only embedded in this context, but also plays a key role in its transformation. It should also be noted that, in various cases, often due to the great international success of the songs, the resulting network is extremely complex and does not only concern Greek-French relations. Finally, we have time and time again stumbled upon songs whose creators were born in a different place, worked in another, and, in the end, met in a third location and created a new work, often inspired by something pre-existing. Undoubtedly, cases of this type demonstrate the complexity regarding the issues of ownership of works, but also the problem of applying national signs to musical creations.

This recording is an adaptation of the song "Si tu le voulais", set to music by the Italian composer Francesco Paolo Tosti (Ortona, Chieti, April 9, 1846 – Rome, December 2, 1916) and French lyrics by the Romanian poet and writer Elena Văcărescu (or Hélène Vacaresco, Bucharest, September 21, 1864 – Paris, February 17, 1947).

The musical score of the song was published in Milan, in 1890, by the G. Ricordi & C publishing house. The song was also recorded several times in French historical discography. Some of the earliest performances are the following:

- Henri Leoni, Paris, 1903-1904 (L'Omnium 722)
- Alvarez [Albert Raymond Gourron], Paris, 1903 ? (Pathé 22833-R - 1635)
- Louis Viannenc, Paris, 1909 (Pathé 35070 - 943)

In addition to French discography, the song can also be found in other countries’ historical discography, such as:

- "Golybys zarądała [Kelly: O aniele mój], (Si tu le voulais), Adamo Didur, Warsaw, April 19, 1900 (Berliner 1378A - 22201)
- Basilides Mária, Budapest, November 22, 1929 (Gramophone BV 806-1, unknown if and on which record it was released)

For a list of songs by the composer Francesco Paolo Tosti, see here.

With the data collected so far, this recording is the only recording of the song in Greek historical discography.

The label of the record reads “Romantza” (from the Italian romanzo)

Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis

Αρχείο Κουνάδη

Kounadis Archive

Pathé

Pathé

1930

1930

Ν. Διονυσόπουλος, Λ. Κουνάδης

cc

Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)

10 in. (25 cm)

Ελληνικά

Greek

Ελαφρό

Pathe_80128_AnItheles

Αθήνα

Athens

[Γαλλικοί στίχοι: Văcărescu Elena (Vacaresco Hélène)]
Ελληνικοί στίχοι: Άγνωστος

[French lyrics: Văcărescu Elena (Vacaresco Hélène)]
Greek lyrics: Unknown

Βιτάλης Γιώργος

Vitalis Giorgos

Μεγάλη ορχήστρα

Large orchestra

80128

70262

3:13

Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη

Kounadis Archive Record Library