Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι
Dublin Core
Title
Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι
O agapitikos tis voskopoulas I
Subject
Description
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η εν λόγω ηχογράφηση αφορά ένα ποτ πουρί, το οποίο καταλαμβάνει και τις δύο πλευρές του δίσκου της Odeon. Πιθανώς, περιλαμβάνει αποσπάσματα από την μουσική που γράφτηκε για την θεατρική παράσταση «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας».
Το έργο αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα θεατρικά έργα του Δημήτριου Κορομηλά (1850–1898), το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου του 1891 στην Κωνσταντινούπολη (Γρηγορίου, 2009: 16). Η πρώτη έκδοση του έργου κυκλοφόρησε το 1900 στην Κωνσταντινούπολη, από το τυπογραφείο Ν. Γ. Κεφαλίδου. Με βάση τα στοιχεία, οι παραστάσεις του θεατρικού έργου και η μεγάλη επιτυχία που αυτό γνώρισε εκτόξευσαν την δημοφιλία του τραγουδιού «Μια βοσκοπούλα αγάπησα». Το τραγούδι ήταν μέρος της παράστασης και είναι ενεργό ακόμη και σήμερα, κυρίως στο δημοτικό ρεπερτόριο. Στην παρούσα ηχογράφηση, στο 02.33, μπορεί κάποιος να ακούσει μια ορχηστρική εκδοχή του εν λόγω σκοπού.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε στην ιστορική δισκογραφία, στην Ελλάδα, στην Αμερική αλλά και στο Μιλάνο, και μεταφέρθηκε αργότερα και στον κινηματογράφο, για πρώτη φορά το 1932. Πέρασε, δε, σε διάφορα ρεπερτόρια, λόγια και λαϊκά.
- “I voskopoula (The shepherdess)”, 5532a – 12424, Δεκέμβριος 1902
- "Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι & ΙΙ", Odeon GX 96 – 65074, 1907–1908
- "Το φίλημα", Columbia 38482 – E 1256, 1912
- "Αγαπητικός της βοσκοπούλας", Odeon GO 2778 – GA 7053, 1937
- "Μια βοσκοπούλα αγάπησα", HMV 7PG 2892, 1961
Ο Κορομηλάς εμπνεύστηκε το θεατρικό του έργο από ένα ποίημα του Γεωργίου Ζαλοκώστα (1805–1858), με τίτλο «Το φίλημα». Ο Ζαλοκώστας γεννήθηκε στο Συρράκο στα Τζουμέρκα. Εξέδωσε για πρώτη φορά το ποίημα μάλλον το 1851. Πάντως, το 1853 περιλαμβάνεται στο τεύχος 23 του περιοδικού «Ευτέρπη» (σελ. 547), όπου κάτω από τον τίτλο του κάποιος μπορεί να διαβάσει τη σημείωση: «κατά το Ιταλικόν» (βλ. και Γεωργιάδη, 2016: 160: υποσ. 11).
Ο Τιμολέων Αμπελάς (1850–1929), ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, από τους ιδρυτές του Φιλολογικού Συλλόγου της Αθήνας «Παρνασσός», σε ένα παλαιότερο κείμενό του το οποίο φαίνεται να γράφηκε μετά τον θάνατο του Ζαλοκώστα, και το οποίο εμφανίζεται στις σελίδες της εφημερίδας Μηνιαία Εικονογραφημένη Ατλαντίς της Νέας Υόρκης (τεύχος Ιουνίου 1921, σελ. 24), περιγράφει το πώς ο Ζαλοκώστας αντέγραψε και μετάφρασε στα ελληνικά το ποίημα του Ιταλού Giambattista Felice Zappi (1667–1719), από το οποίο προέκυψε το «Φίλημα».
Πριν την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, διοργανώθηκαν παρόμοιοι αγώνες, με χρηματοδότηση του Ευάγγελου Ζάππα (1800–1865). Οι αγώνες αυτοί δεν ήταν διεθνείς. Στα τρίτα «Ολύμπια», όπως ονομάστηκαν, του 1875, εκτός των αθλητικών διαγωνισμών προκηρύχθηκαν και άλλοι, μεταξύ αυτών και σύνθεσης μουσικής, σε δοσμένα από την επιτροπή ποιήματα. Ένα από αυτά τα ποιήματα προς μελοποίηση ήταν και το «Φίλημα», του Ζαλοκώστα. Συνεπώς, μπορούμε να υποθέσουμε, με μια σχετική ασφάλεια, πως το ποίημα μελοποιείται περίπου 25 χρόνια μετά την συγγραφή του και πάντως πριν να γραφτεί η παράσταση του Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», το 1890–1891 (για τα «Ολύμπια» και τον διαγωνισμό σύνθεσης βλέπε τον Κανονισμό του 1875 εδώ).
Το τί συνέβη, όμως, στα Ολύμπια του 1875 όσον αφορά στον διαγωνισμό σύνθεσης, αλλά και γενικώς τί συνέβη με την πασίγνωστη μελωδία του «Φιλήματος», παραμένει ακόμη και τώρα ασαφές. Όπως μας ενημερώνει ο Γιώργος Κωνστάντζος (2019: 295–296), «Στο περιοδικό Le Parnasse της 15.3.1882 σ. 9, ο R. Miles γράφει ότι άκουσε κάποια έργα της Foscarina [Μαρία Φωσκαρίνα Δαμασκηνού] και δεν μπορεί να μην σχολιάσει την ομορφιά τους. [...] Επίσης αναφέρεται στο Φίλημα που βραβεύθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας [...]». Όπως μας ενημερώνει ο Κωνστάντζος, η παρτιτούρα της Φωσκαρίνας χάθηκε.
Στο βιβλίο τους, η Καίτη Ρωμανού, η Μαρία Μπαρμπάκη και ο Φώτης Μουσουλίδης Η ελληνική μουσική στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις Ολυμπιάδες (1858–1896) (2004: 111–120), περιέχουν την συμφωνική παρτιτούρα–μελοποίηση του Καρρέρ του ποιήματος του Ζαλοκώστα. Η μουσική δεν έχει καμία σχέση με την πασίγνωστη μελωδία.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1893, ο Οδυσσέας Ανδρεάδης δημοσιεύει ένα κείμενο, μια περίληψη της υπόθεσης της παράστασης, στο περιοδικό Νεολόγου Εβδομαδιαία Επιθεώρησις, τεύχος 16, σελ. 315. Στον τίτλο του άρθρου διαβάζουμε: «Θέατρον Βέρδη – Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας, ειδύλλιον εις πράξεις πέντε, υπό Δημ. Κορομηλά, μέλος Σάϊλλερ».
Ο Κώστας Γεωργιάδης (2004: 133: υποσημ. 14), στο κείμενό του με τίτλο «Η Αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων» αναφέρει επ’ ακριβώς: «Ολύμπια του 1875, Περίοδος Τρίτη, Αθήνα 1878, σελ. 349, XV. Το χρηματικό βραβείο κέρδισε ο Αντρέας Σάιλερ, από την Κέρκυρα, για τις τρεις μουσικές συμφωνίες του, εκ των οποίων οι δύο ήταν στρατιωτική μουσική, και για τα διάφορα εμβατήρια που είχε συνθέσει».
Ήταν, τελικά, όντως ο Ανδρέας Σάιλερ (1828–1903) ο συνθέτης της γνωστής μελωδίας, που μεταξύ των άλλων κέρδισε και τον διαγωνισμό για τα «Ολύμπια» του 1875; Άραγε, ήταν και το «Φίλημα» μία από τις μελοποιήσεις του που κέρδισαν στον διαγωνισμό; Εάν ναι, τότε πώς εξηγείται το γεγονός ότι ο Louis-Albert Bourgault-Ducoudray (1840–1910), ενώ συμπεριλαμβάνει το τραγούδι στην διάσημη συλλογή του, η οποία εκδίδεται το 1876, δηλαδή έναν χρόνο μετά τα «Ολύμπια» του 1875, όχι μόνο δεν αναφέρει το όνομα του συνθέτη αλλά στην υποσημείωσή του, στο τέλος της παρτιτούρας, ξεκαθαρίζει: «Αυτή η μελωδία, που έχει τον συνηθισμένο χαρακτήρα του ευρωπαϊκού μινόρε τρόπου, μαρτυρά την ιταλική της καταγωγή. Την ακούσαμε να τραγουδιέται στην Αθήνα από πολλά άτομα, με παραλλαγές. Την μελωδική εκδοχή που παραδίδουμε εδώ, την οφείλουμε στην κα Ζ. Μπαλτατζή, η οποία την είχε εναρμονίσει. Αναπαράγουμε στην συνοδεία μας την αρμονία της κας Μπαλτατζή» (Ducoudray, 1876: 85–87).
Η αναγγελία της παράστασης στην Αθήνα του 1892, γραμμένη στην Εφημερίδα, της οποίας ιδιοκτήτης ήταν ο ίδιος ο Κορομηλάς, μάλλον συσκοτίζει περισσότερο: «Σήμερον παριστάνεται εν τω θεάτρω τω εντός του κήπου Ορφανίδου υπό του θιάσου του κ. Ταβουλάρη το δραματικόν ειδύλλιον του κ. Δ. Κορομηλά. […] Η μουσική εκ δημωδών ασμάτων απαρτιζομένη συνηρμολογήθη υπό του κ. Σάϊλλερ. Του δράματος προηγείται μουσική συμφωνία» (Εφημερίς, 30 Μαΐου 1892).
Σε κάθε περίπτωση, η τονικότητα της Μι ύφεση μινόρε, στην οποία είναι καταγεγραμμένη η παρτιτούρα στον Ducoudray, όπως είδαμε παραπάνω, εμφανίζεται και σε μια εμπορική παρτιτούρα εποχής. Η παρτιτούρα αυτή φέρει εξώφυλλο με τίτλο «Ελληνικοί χοροί και δημώδη τραγούδια» (Μουσικός Οίκος Κωνσταντινίδου). Η καταγραφή που βρίσκεται στην εμπορική παρτιτούρα είναι πιο κοντά στην εκτέλεση της Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά.
Σε μια άλλη εμπορική παρτιτούρα, η οποία στο εξώφυλλο της φέρει τον τίτλο «Το Ρηνάκι, Η βοσκοπούλα, Ελληνικοί χοροί και δημώδη τραγούδια» περιέχει τις προαναφερθείσες καταγραφές, σε διασκευή του Ρήγα Ακρίτα (Μουσικαί Εκδόσεις Μ. Γαϊτάνου). Αυτό που ξεχωρίζει στην συγκεκριμένη καταγραφή είναι η συγχορδία της τρίτης ματζόρε, η οποία εκτελείται στον στίχο «και την αγάπησα πολύ», κάτι το οποίο δεν συναντάμε στις προηγούμενες δύο, και μάλλον παλαιότερες από αυτήν, καταγραφές.
Για ακόμη μία φορά, ο Εκδοτικός Οίκος Ζ. Βελούδιος κυκλοφορεί καταγραφή της βοσκοπούλας, αυτή τη φορά στη σειρά «Συλλογή ελληνικών τεμαχίων δια βιολίον ή μανδολίνον – Άνευ λέξεων». Η συγκεκριμένη παρτιτούρα αποτελείται από δύο καταγραφές: το «Φύσα βοργιά» και το «Η βοσκοπούλα». Και τα δύο τραγούδια περιλαμβάνονται σε μια σελίδα. Κάτω από τον τίτλο του «Φύσα βοργιά» αναγράφεται το όνομα του Γεώργιου Λαμπίρη (1833–1889).
Ο Λαμπίρης εμφανίζεται ως συνθέτης και σε μία ακόμη καταγραφή, η οποία αφιερώθηκε, όπως διαβάζουμε στο εξώφυλλο, στην Αικατερίνη Μεταξά. Αυτή τη φορά, στην συγκεκριμένη παρτιτούρα εμπορίου, η οποία το πιθανότερο είναι η παλαιότερη όλων, ο τίτλος που εμφανίζεται είναι «Το φίλημα» (Λιθογραφείον Γ. Κόλμαν). Κάτω από τον τίτλο διαβάζουμε «Άσμα δημοτικόν». Παρόλα αυτά, ακριβώς από κάτω αναγράφεται: «Ποίησις Γ. Ζαλοκώστα – Μουσική Γ. Λαμπίρη». Ενώ πρόκειται για διαφορετική μελωδία, κάποιος μπορεί εύκολα να αντιληφθεί την πολύ στενή συγγένεια με την γνωστή μελωδία της βοσκοπούλας.
Τέλος, όσον αφορά τους υποψήφιους συνθέτες, αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση και της πρώτης κινηματογραφικής μεταφοράς του έργου, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1932. Στους τίτλους αρχής διαβάζουμε: «Μουσική – Δ. Λαυράγκα». Ποιος είναι ο ρόλος του Λαυράγκα (1860–1941) στην ταινία, όσον αφορά τα μουσικά;
Το θεατρικό έργο, μαζί και το περιβόητο άσμα, απέκτησαν μεγάλη δημοφιλία και στον εβραϊκό πληθυσμό. Όταν η παράσταση παίχτηκε το 1895 στην Σμύρνη από τον θίασο «Μένανδρος», άμεσα το τραγούδι μεταφράστηκε στην λαντίνο και έλαβε τον τίτλο “Una pastora yo ami”. Στις 12 Μαρτίου του 1903, μαθητές της σχολής Alliance Israellitte Universelle ανέβασαν το έργο "La chobana", δηλαδή, «Η βοσκοπούλα» (βλ. και Ναρ 1997: 175–189). Στις 10 Μαρτίου του 1906, η εβραϊκή φιλανθρωπική οργάνωση «Οζέρ Νταλίμ» ανέβασε στο θέατρο Σπόρτιγκ την παράσταση με τίτλο "El amante de la pastora", δηλαδή, «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας». Ο Χρήστος Σολομωνίδης (1954: 158) μας πληροφορεί ότι το ελληνικό έργο μετέφρασε στην λαντίνο ο «σμυρναίος Ελληνομαθής Ιουδαίος Κασέρ».
Μέχρι στιγμής, η παλαιότερη ηχογράφηση του “Una pastora yo ami” που έχουμε εντοπίσει προέρχεται από τον δίσκο της Gloria Levy “Sephardic Folk Songs”, ο οποίος κυκλοφόρησε το 1959 από την Folkways Records (FW 8737). Η Levy γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και το πραγματικό της όνομα ήταν Gloria DeVidas Kirchheimer. Ο πατέρας της, όμως, καταγόταν από τη Σμύρνη, ενώ η μητέρα της από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στην συγκεκριμένη ηχογράφηση, το τραγούδι εμφανίζεται με τον τίτλο “La Pastora”.
Το 1965, ο Ισπανός συνθέτης Joaquín Rodrigo Vidre (1901–1999) τελειώνει το έργο του “Cuatro canciones sefardíes”, για πιάνο και φωνή, έργο το οποίο φαίνεται πως κυκλοφορεί το 1968. Ένα από αυτά τα τέσσερα σεφαραδίτικα τραγούδια είναι και το “Una pastora yo ami”.
Έρευνα και κείμενο: Νίκος Ορδουλίδης
Η εν λόγω ηχογράφηση αφορά ένα ποτ πουρί, το οποίο καταλαμβάνει και τις δύο πλευρές του δίσκου της Odeon. Πιθανώς, περιλαμβάνει αποσπάσματα από την μουσική που γράφτηκε για την θεατρική παράσταση «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας».
Το έργο αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα θεατρικά έργα του Δημήτριου Κορομηλά (1850–1898), το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου του 1891 στην Κωνσταντινούπολη (Γρηγορίου, 2009: 16). Η πρώτη έκδοση του έργου κυκλοφόρησε το 1900 στην Κωνσταντινούπολη, από το τυπογραφείο Ν. Γ. Κεφαλίδου. Με βάση τα στοιχεία, οι παραστάσεις του θεατρικού έργου και η μεγάλη επιτυχία που αυτό γνώρισε εκτόξευσαν την δημοφιλία του τραγουδιού «Μια βοσκοπούλα αγάπησα». Το τραγούδι ήταν μέρος της παράστασης και είναι ενεργό ακόμη και σήμερα, κυρίως στο δημοτικό ρεπερτόριο. Στην παρούσα ηχογράφηση, στο 02.33, μπορεί κάποιος να ακούσει μια ορχηστρική εκδοχή του εν λόγω σκοπού.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε στην ιστορική δισκογραφία, στην Ελλάδα, στην Αμερική αλλά και στο Μιλάνο, και μεταφέρθηκε αργότερα και στον κινηματογράφο, για πρώτη φορά το 1932. Πέρασε, δε, σε διάφορα ρεπερτόρια, λόγια και λαϊκά.
- “I voskopoula (The shepherdess)”, 5532a – 12424, Δεκέμβριος 1902
- "Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι & ΙΙ", Odeon GX 96 – 65074, 1907–1908
- "Το φίλημα", Columbia 38482 – E 1256, 1912
- "Αγαπητικός της βοσκοπούλας", Odeon GO 2778 – GA 7053, 1937
- "Μια βοσκοπούλα αγάπησα", HMV 7PG 2892, 1961
Ο Κορομηλάς εμπνεύστηκε το θεατρικό του έργο από ένα ποίημα του Γεωργίου Ζαλοκώστα (1805–1858), με τίτλο «Το φίλημα». Ο Ζαλοκώστας γεννήθηκε στο Συρράκο στα Τζουμέρκα. Εξέδωσε για πρώτη φορά το ποίημα μάλλον το 1851. Πάντως, το 1853 περιλαμβάνεται στο τεύχος 23 του περιοδικού «Ευτέρπη» (σελ. 547), όπου κάτω από τον τίτλο του κάποιος μπορεί να διαβάσει τη σημείωση: «κατά το Ιταλικόν» (βλ. και Γεωργιάδη, 2016: 160: υποσ. 11).
Ο Τιμολέων Αμπελάς (1850–1929), ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, από τους ιδρυτές του Φιλολογικού Συλλόγου της Αθήνας «Παρνασσός», σε ένα παλαιότερο κείμενό του το οποίο φαίνεται να γράφηκε μετά τον θάνατο του Ζαλοκώστα, και το οποίο εμφανίζεται στις σελίδες της εφημερίδας Μηνιαία Εικονογραφημένη Ατλαντίς της Νέας Υόρκης (τεύχος Ιουνίου 1921, σελ. 24), περιγράφει το πώς ο Ζαλοκώστας αντέγραψε και μετάφρασε στα ελληνικά το ποίημα του Ιταλού Giambattista Felice Zappi (1667–1719), από το οποίο προέκυψε το «Φίλημα».
Πριν την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, διοργανώθηκαν παρόμοιοι αγώνες, με χρηματοδότηση του Ευάγγελου Ζάππα (1800–1865). Οι αγώνες αυτοί δεν ήταν διεθνείς. Στα τρίτα «Ολύμπια», όπως ονομάστηκαν, του 1875, εκτός των αθλητικών διαγωνισμών προκηρύχθηκαν και άλλοι, μεταξύ αυτών και σύνθεσης μουσικής, σε δοσμένα από την επιτροπή ποιήματα. Ένα από αυτά τα ποιήματα προς μελοποίηση ήταν και το «Φίλημα», του Ζαλοκώστα. Συνεπώς, μπορούμε να υποθέσουμε, με μια σχετική ασφάλεια, πως το ποίημα μελοποιείται περίπου 25 χρόνια μετά την συγγραφή του και πάντως πριν να γραφτεί η παράσταση του Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», το 1890–1891 (για τα «Ολύμπια» και τον διαγωνισμό σύνθεσης βλέπε τον Κανονισμό του 1875 εδώ).
Το τί συνέβη, όμως, στα Ολύμπια του 1875 όσον αφορά στον διαγωνισμό σύνθεσης, αλλά και γενικώς τί συνέβη με την πασίγνωστη μελωδία του «Φιλήματος», παραμένει ακόμη και τώρα ασαφές. Όπως μας ενημερώνει ο Γιώργος Κωνστάντζος (2019: 295–296), «Στο περιοδικό Le Parnasse της 15.3.1882 σ. 9, ο R. Miles γράφει ότι άκουσε κάποια έργα της Foscarina [Μαρία Φωσκαρίνα Δαμασκηνού] και δεν μπορεί να μην σχολιάσει την ομορφιά τους. [...] Επίσης αναφέρεται στο Φίλημα που βραβεύθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας [...]». Όπως μας ενημερώνει ο Κωνστάντζος, η παρτιτούρα της Φωσκαρίνας χάθηκε.
Στο βιβλίο τους, η Καίτη Ρωμανού, η Μαρία Μπαρμπάκη και ο Φώτης Μουσουλίδης Η ελληνική μουσική στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις Ολυμπιάδες (1858–1896) (2004: 111–120), περιέχουν την συμφωνική παρτιτούρα–μελοποίηση του Καρρέρ του ποιήματος του Ζαλοκώστα. Η μουσική δεν έχει καμία σχέση με την πασίγνωστη μελωδία.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1893, ο Οδυσσέας Ανδρεάδης δημοσιεύει ένα κείμενο, μια περίληψη της υπόθεσης της παράστασης, στο περιοδικό Νεολόγου Εβδομαδιαία Επιθεώρησις, τεύχος 16, σελ. 315. Στον τίτλο του άρθρου διαβάζουμε: «Θέατρον Βέρδη – Ο Αγαπητικός της Βοσκοπούλας, ειδύλλιον εις πράξεις πέντε, υπό Δημ. Κορομηλά, μέλος Σάϊλλερ».
Ο Κώστας Γεωργιάδης (2004: 133: υποσημ. 14), στο κείμενό του με τίτλο «Η Αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων» αναφέρει επ’ ακριβώς: «Ολύμπια του 1875, Περίοδος Τρίτη, Αθήνα 1878, σελ. 349, XV. Το χρηματικό βραβείο κέρδισε ο Αντρέας Σάιλερ, από την Κέρκυρα, για τις τρεις μουσικές συμφωνίες του, εκ των οποίων οι δύο ήταν στρατιωτική μουσική, και για τα διάφορα εμβατήρια που είχε συνθέσει».
Ήταν, τελικά, όντως ο Ανδρέας Σάιλερ (1828–1903) ο συνθέτης της γνωστής μελωδίας, που μεταξύ των άλλων κέρδισε και τον διαγωνισμό για τα «Ολύμπια» του 1875; Άραγε, ήταν και το «Φίλημα» μία από τις μελοποιήσεις του που κέρδισαν στον διαγωνισμό; Εάν ναι, τότε πώς εξηγείται το γεγονός ότι ο Louis-Albert Bourgault-Ducoudray (1840–1910), ενώ συμπεριλαμβάνει το τραγούδι στην διάσημη συλλογή του, η οποία εκδίδεται το 1876, δηλαδή έναν χρόνο μετά τα «Ολύμπια» του 1875, όχι μόνο δεν αναφέρει το όνομα του συνθέτη αλλά στην υποσημείωσή του, στο τέλος της παρτιτούρας, ξεκαθαρίζει: «Αυτή η μελωδία, που έχει τον συνηθισμένο χαρακτήρα του ευρωπαϊκού μινόρε τρόπου, μαρτυρά την ιταλική της καταγωγή. Την ακούσαμε να τραγουδιέται στην Αθήνα από πολλά άτομα, με παραλλαγές. Την μελωδική εκδοχή που παραδίδουμε εδώ, την οφείλουμε στην κα Ζ. Μπαλτατζή, η οποία την είχε εναρμονίσει. Αναπαράγουμε στην συνοδεία μας την αρμονία της κας Μπαλτατζή» (Ducoudray, 1876: 85–87).
Η αναγγελία της παράστασης στην Αθήνα του 1892, γραμμένη στην Εφημερίδα, της οποίας ιδιοκτήτης ήταν ο ίδιος ο Κορομηλάς, μάλλον συσκοτίζει περισσότερο: «Σήμερον παριστάνεται εν τω θεάτρω τω εντός του κήπου Ορφανίδου υπό του θιάσου του κ. Ταβουλάρη το δραματικόν ειδύλλιον του κ. Δ. Κορομηλά. […] Η μουσική εκ δημωδών ασμάτων απαρτιζομένη συνηρμολογήθη υπό του κ. Σάϊλλερ. Του δράματος προηγείται μουσική συμφωνία» (Εφημερίς, 30 Μαΐου 1892).
Σε κάθε περίπτωση, η τονικότητα της Μι ύφεση μινόρε, στην οποία είναι καταγεγραμμένη η παρτιτούρα στον Ducoudray, όπως είδαμε παραπάνω, εμφανίζεται και σε μια εμπορική παρτιτούρα εποχής. Η παρτιτούρα αυτή φέρει εξώφυλλο με τίτλο «Ελληνικοί χοροί και δημώδη τραγούδια» (Μουσικός Οίκος Κωνσταντινίδου). Η καταγραφή που βρίσκεται στην εμπορική παρτιτούρα είναι πιο κοντά στην εκτέλεση της Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά.
Σε μια άλλη εμπορική παρτιτούρα, η οποία στο εξώφυλλο της φέρει τον τίτλο «Το Ρηνάκι, Η βοσκοπούλα, Ελληνικοί χοροί και δημώδη τραγούδια» περιέχει τις προαναφερθείσες καταγραφές, σε διασκευή του Ρήγα Ακρίτα (Μουσικαί Εκδόσεις Μ. Γαϊτάνου). Αυτό που ξεχωρίζει στην συγκεκριμένη καταγραφή είναι η συγχορδία της τρίτης ματζόρε, η οποία εκτελείται στον στίχο «και την αγάπησα πολύ», κάτι το οποίο δεν συναντάμε στις προηγούμενες δύο, και μάλλον παλαιότερες από αυτήν, καταγραφές.
Για ακόμη μία φορά, ο Εκδοτικός Οίκος Ζ. Βελούδιος κυκλοφορεί καταγραφή της βοσκοπούλας, αυτή τη φορά στη σειρά «Συλλογή ελληνικών τεμαχίων δια βιολίον ή μανδολίνον – Άνευ λέξεων». Η συγκεκριμένη παρτιτούρα αποτελείται από δύο καταγραφές: το «Φύσα βοργιά» και το «Η βοσκοπούλα». Και τα δύο τραγούδια περιλαμβάνονται σε μια σελίδα. Κάτω από τον τίτλο του «Φύσα βοργιά» αναγράφεται το όνομα του Γεώργιου Λαμπίρη (1833–1889).
Ο Λαμπίρης εμφανίζεται ως συνθέτης και σε μία ακόμη καταγραφή, η οποία αφιερώθηκε, όπως διαβάζουμε στο εξώφυλλο, στην Αικατερίνη Μεταξά. Αυτή τη φορά, στην συγκεκριμένη παρτιτούρα εμπορίου, η οποία το πιθανότερο είναι η παλαιότερη όλων, ο τίτλος που εμφανίζεται είναι «Το φίλημα» (Λιθογραφείον Γ. Κόλμαν). Κάτω από τον τίτλο διαβάζουμε «Άσμα δημοτικόν». Παρόλα αυτά, ακριβώς από κάτω αναγράφεται: «Ποίησις Γ. Ζαλοκώστα – Μουσική Γ. Λαμπίρη». Ενώ πρόκειται για διαφορετική μελωδία, κάποιος μπορεί εύκολα να αντιληφθεί την πολύ στενή συγγένεια με την γνωστή μελωδία της βοσκοπούλας.
Τέλος, όσον αφορά τους υποψήφιους συνθέτες, αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση και της πρώτης κινηματογραφικής μεταφοράς του έργου, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1932. Στους τίτλους αρχής διαβάζουμε: «Μουσική – Δ. Λαυράγκα». Ποιος είναι ο ρόλος του Λαυράγκα (1860–1941) στην ταινία, όσον αφορά τα μουσικά;
Το θεατρικό έργο, μαζί και το περιβόητο άσμα, απέκτησαν μεγάλη δημοφιλία και στον εβραϊκό πληθυσμό. Όταν η παράσταση παίχτηκε το 1895 στην Σμύρνη από τον θίασο «Μένανδρος», άμεσα το τραγούδι μεταφράστηκε στην λαντίνο και έλαβε τον τίτλο “Una pastora yo ami”. Στις 12 Μαρτίου του 1903, μαθητές της σχολής Alliance Israellitte Universelle ανέβασαν το έργο "La chobana", δηλαδή, «Η βοσκοπούλα» (βλ. και Ναρ 1997: 175–189). Στις 10 Μαρτίου του 1906, η εβραϊκή φιλανθρωπική οργάνωση «Οζέρ Νταλίμ» ανέβασε στο θέατρο Σπόρτιγκ την παράσταση με τίτλο "El amante de la pastora", δηλαδή, «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας». Ο Χρήστος Σολομωνίδης (1954: 158) μας πληροφορεί ότι το ελληνικό έργο μετέφρασε στην λαντίνο ο «σμυρναίος Ελληνομαθής Ιουδαίος Κασέρ».
Μέχρι στιγμής, η παλαιότερη ηχογράφηση του “Una pastora yo ami” που έχουμε εντοπίσει προέρχεται από τον δίσκο της Gloria Levy “Sephardic Folk Songs”, ο οποίος κυκλοφόρησε το 1959 από την Folkways Records (FW 8737). Η Levy γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και το πραγματικό της όνομα ήταν Gloria DeVidas Kirchheimer. Ο πατέρας της, όμως, καταγόταν από τη Σμύρνη, ενώ η μητέρα της από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στην συγκεκριμένη ηχογράφηση, το τραγούδι εμφανίζεται με τον τίτλο “La Pastora”.
Το 1965, ο Ισπανός συνθέτης Joaquín Rodrigo Vidre (1901–1999) τελειώνει το έργο του “Cuatro canciones sefardíes”, για πιάνο και φωνή, έργο το οποίο φαίνεται πως κυκλοφορεί το 1968. Ένα από αυτά τα τέσσερα σεφαραδίτικα τραγούδια είναι και το “Una pastora yo ami”.
Έρευνα και κείμενο: Νίκος Ορδουλίδης
At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.
It is a potpourri which occupies both sides of the record by Odeon. It probably includes excerpts from the music that was written for the play "O agapitikos tis voskopoulas" (The shepherdess’ lover).
The play is one of the most popular plays by Dimitrios Koromilas (1850–1898), which was first staged on December 30, 1891 in Constantinople (Istanbul) (Grigoriou, 2009: 16). The first publication of the play was published in 1900 in Constantinople, by N. G. Kefalidis’ printing house. Based on the data, the play and its great success skyrocketed the popularity of the song "Mia voskopoula agapisa" (I loved a shepherdess). The song was part of the play and is still active even nowadays, mainly in the dimotiko (folk) repertoire. In this recording, at 02.33’, an instrumental version of the tune can be heard.
The song was recorded in historical discography, in Greece, in America, but also in Milan, and later transferred to the cinema, for the first time in 1932. It was included in various repertoires, high-status and popular ones.
- “I voskopoula (The shepherdess)", 5532a – 12424, December 1902
- "O agapitikos tis voskopoulas I & ΙΙ", Odeon GX 96 – 65074, 1907–1908
- "To filima", Columbia 38482 – E 1256, 1912
- "Agapitikos tis voskopoulas", Odeon GO 2778 – GA 7053, 1937
- “Mia voskopoula agapisa", HMV 7PG 2892, 1961
Koromilas was inspired to write his play by a poem by Georgios Zalokostas (1805–1858) entitled "To filima" (The kiss). Zalokostas was born in Syrrako in Tzoumerka. He first published the poem probably in 1851. In any case, in 1853, it was included in issue 23 of the magazine "Efterpi" (p. 547), where under its title the following note can be read: «kata to Italikon» (according to the Italian) (see also Georgiadis, 2016: 160: footnote 11).
Timoleon Ampelas (1850–1929), poet and playwright, one of the founders of the "Parnassos" Literary Society, in an older text of his which seems to have been written after Zalokostas’ death, and which appeared in the pages of the newspaper Miniaia Eikonografimeni Atlantis (Monthly Illustrated Atlantis) of New York (June 1921 issue, p. 24), describes how Zalokostas copied and translated into Greek the poem of the Italian poet Giambattista Felice Zappi (1667–1719), from which "Filima" emerged.
Before the revival of the Olympic Games in 1896, similar games were organized, with funding from Evangelos Zappas (1800–1865). These games were not international. In 1875, during the third "Olympia", as they were named, apart from the sports competitions, others were announced, among them music composition competitions with poems given by the committee. One of these poems to be set to music was "Filima", by Zalokostas. Therefore, we can assume with relative certainty that the poem was set to music about 25 years after it had been written and before the writing of Koromilas’ play "O agapitikos tis voskopoulas" in 1890–1891 (for the "Olympia" and the music composition competition, see the Regulation of 1875 here).
However, what happened in the 1875 Olympia regarding the composition competition, but also in general regarding the famous melody of "To filima", is still unclear. As Giorgos Konstantzos informs us (2019: 295–296), "In Le Parnasse magazine of 15.3.1882, p. 9, R. Miles writes that he heard some works by Foscarina [Maria Foskarina Damaskinou] and he can not not comment on their beauty. [...] He also refers to Filima that was awarded at the Athens Olympic Games [...]". As Konstantzos informs us, Foskarina's score was lost.
In their book I elliniki mousiki stous Olympiakous Agones kai tis Olympiades (1858–1896) [Greek Music at the Olympic Games and the Olympiads (1858–1896)] (2004: 111–120) Kaiti Romanou, Maria Barmpaki and Fotis Mousoulidis have included the symphonic score-composition of Zalokostas' poem by Pavlos Carrer. The music has nothing to do with the famous melody.
On February 7, 1893, Odysseas Andreadis published a summary of the play in the magazine Neologou Evdomadiaia Epitheorisis (Neologos Weekly Review), issue 16, p. 315. In the title of the article the following can be read: "Verdis Theater – O Agapitikos tis Voskopoulas, romance in five acts, publisher Dim. Koromilas, music by Seiller".
Kostas Georgiadis (2004: 133: footnote 14), in his text entitled "I Anaviosi ton sygchronon Olympiakon Agonon" (The Revival of the Modern Olympic Games), precisely states: "1875 Olympia, Third Period, Athens 1878, p. 349, XV. The monetary award was won by Andreas Seiller, from Corfu, for his three music symphonies, two of which were military music, and for the various marches he had composed".
Was Andreas Seiller (1828–1903) the composer of the famous melody, who, among other things, won the competition at the 1875 Olympia after all? Was "Filima" one of his compositions that won the competition? If so, how the fact that Louis-Albert Bourgault-Ducoudray (1840–1910), while including the song in his famous collection, published in 1876, a year after the 1875 Olympia, not only did not mention the name of the composer but in his footnote, at the end of the score, clarified that: "This melody, which has the usual character of a European minor mode, attests to its Italian origin. We heard it being sung in Athens by many people, with variations. We owe the melodic version that we present here to Ms. Z. Baltatzi, who had harmonized it. We reproduce Mrs. Baltatzi’s harmony in our accompaniment"(Ducoudray, 1876: 85–87) can be explained?
The announcement of the play in Athens, in 1892, written in Efimerida (Newspaper), which was owned by Koromilas himself, probably complicates matters more: "Today, the dramatic romance by Mr. D. Koromilas premieres in the theater inside the Orphanidis Garden with the troupe of Mr. Tavoularis. […] The music, consisting of folk songs, was assembled by Mr. Seiller. The drama is preceded by a symphony" (Efimeris, May 30, 1892).
In any case, the tonality of E flat Minor, in which the musical score in Ducoudray’s collection is written, as we saw above, also appears in a commercial musical score of the time. This musical score has a cover entitled "Ellinikoi choroi kai dimodi tragoudia" (Greek dances and folk-like songs) (Konstantinidis music publishing house). The music text of the commercial score is closer to the performance by the Philharmonic Orchestra of the Municipality of Piraeus.
Another commercial musical score, which on the cover is entitled "To Rinaki, I voskopoula, Ellinikoi choroi kai dimodi tragoudia" (Rinaki, The shepherdess, Greek dances and folk-like songs), contains the aforementioned transcriptions, arranged by Rigas Akritas (M. Gaitanos Music Publications). What stands out in this transcription is the third major chord, which is performed in the verse "kai tin agapisa poly" (and I loved her very much), something that we do not find in the previous two, and probably older than this one, recordings.
Once more, Z. Veloudios Publishing House published a transcription of the song, this time in the series "Syllogi ellinikon temachion dia violion i mandolinon – Anef lexeon" (Collection of Greek pieces for violin or mandolin – Without words). This specific musical score consisted of two transcriptions: "Fysa vorgia" and "I voskopoula". Both songs were included on one page. The name of Georgios Lampiris (1833–1889) is written under the title "Fysa vorgia".
Lampiris also appears as a composer in another transcription, which was dedicated, as it can be read on the cover, to Aikaterini Metaxa. This time, in this particular commercial musical score, which is probably the oldest of all, the title that appears is "To filima" (G. Colman’s lithography workshop). "Folk song" is written under the title. However, just below that the following is written: "Poetry by G. Zalokostas – Music by G. Lampiris". While it is a different melody, one can easily understand the very close affinity with Voskopoula’s well-known melody.
Finally, as far as the aspirant composers are concerned, it is worth mentioning the case of the first cinematic adaptation of the play, which took place in 1932. In the opening titles one can read: "Music by – D. Lavragkas". What is Lavragkas’ role (1860–1941) in the film, in terms of music?
The play, along with the famous song, became very popular among the Jewish population. When the play was performed in 1895 in Smyrna by the "Menandros" troupe, the song was immediately translated into Ladino and was entitled "Una pastora yo ami". On March 12, 1903, students of the Alliance Israellitte Universelle performed the play "La chobana", that is, "The Shepherdess" (see also Nar 1997: 175–189). On March 10, 1906, the Jewish charity "Ozer Dalim" staged a play at the Sporting Theater under the title "El amante de la pastora". Christos Solomonidis (1954: 158) informs us that the Greek play was translated into Ladino by the "Smyrnaean Greek-educated Jew Kasser".
So far, the oldest recording of "Una pastora yo ami" that we have found comes from Gloria Levy's album "Sephardic Folk Songs", which was released in 1959 by Folkways Records (FW 8737). Levy was born in New York and her real name was Gloria DeVidas Kirchheimer. Her father, however, came from Smyrna, and her mother came from Alexandria, Egypt. In this recording, the song is entitled "La Pastora".
In 1965, the Spanish composer Joaquín Rodrigo Vidre (1901–1999) completed his work "Cuatro canciones sefardíes" for piano and voice, which seems to have been released in 1968. One of these four Sephardic songs is "Una pastora yo ami".
Research and text: Nikos Ordoulidis
It is a potpourri which occupies both sides of the record by Odeon. It probably includes excerpts from the music that was written for the play "O agapitikos tis voskopoulas" (The shepherdess’ lover).
The play is one of the most popular plays by Dimitrios Koromilas (1850–1898), which was first staged on December 30, 1891 in Constantinople (Istanbul) (Grigoriou, 2009: 16). The first publication of the play was published in 1900 in Constantinople, by N. G. Kefalidis’ printing house. Based on the data, the play and its great success skyrocketed the popularity of the song "Mia voskopoula agapisa" (I loved a shepherdess). The song was part of the play and is still active even nowadays, mainly in the dimotiko (folk) repertoire. In this recording, at 02.33’, an instrumental version of the tune can be heard.
The song was recorded in historical discography, in Greece, in America, but also in Milan, and later transferred to the cinema, for the first time in 1932. It was included in various repertoires, high-status and popular ones.
- “I voskopoula (The shepherdess)", 5532a – 12424, December 1902
- "O agapitikos tis voskopoulas I & ΙΙ", Odeon GX 96 – 65074, 1907–1908
- "To filima", Columbia 38482 – E 1256, 1912
- "Agapitikos tis voskopoulas", Odeon GO 2778 – GA 7053, 1937
- “Mia voskopoula agapisa", HMV 7PG 2892, 1961
Koromilas was inspired to write his play by a poem by Georgios Zalokostas (1805–1858) entitled "To filima" (The kiss). Zalokostas was born in Syrrako in Tzoumerka. He first published the poem probably in 1851. In any case, in 1853, it was included in issue 23 of the magazine "Efterpi" (p. 547), where under its title the following note can be read: «kata to Italikon» (according to the Italian) (see also Georgiadis, 2016: 160: footnote 11).
Timoleon Ampelas (1850–1929), poet and playwright, one of the founders of the "Parnassos" Literary Society, in an older text of his which seems to have been written after Zalokostas’ death, and which appeared in the pages of the newspaper Miniaia Eikonografimeni Atlantis (Monthly Illustrated Atlantis) of New York (June 1921 issue, p. 24), describes how Zalokostas copied and translated into Greek the poem of the Italian poet Giambattista Felice Zappi (1667–1719), from which "Filima" emerged.
Before the revival of the Olympic Games in 1896, similar games were organized, with funding from Evangelos Zappas (1800–1865). These games were not international. In 1875, during the third "Olympia", as they were named, apart from the sports competitions, others were announced, among them music composition competitions with poems given by the committee. One of these poems to be set to music was "Filima", by Zalokostas. Therefore, we can assume with relative certainty that the poem was set to music about 25 years after it had been written and before the writing of Koromilas’ play "O agapitikos tis voskopoulas" in 1890–1891 (for the "Olympia" and the music composition competition, see the Regulation of 1875 here).
However, what happened in the 1875 Olympia regarding the composition competition, but also in general regarding the famous melody of "To filima", is still unclear. As Giorgos Konstantzos informs us (2019: 295–296), "In Le Parnasse magazine of 15.3.1882, p. 9, R. Miles writes that he heard some works by Foscarina [Maria Foskarina Damaskinou] and he can not not comment on their beauty. [...] He also refers to Filima that was awarded at the Athens Olympic Games [...]". As Konstantzos informs us, Foskarina's score was lost.
In their book I elliniki mousiki stous Olympiakous Agones kai tis Olympiades (1858–1896) [Greek Music at the Olympic Games and the Olympiads (1858–1896)] (2004: 111–120) Kaiti Romanou, Maria Barmpaki and Fotis Mousoulidis have included the symphonic score-composition of Zalokostas' poem by Pavlos Carrer. The music has nothing to do with the famous melody.
On February 7, 1893, Odysseas Andreadis published a summary of the play in the magazine Neologou Evdomadiaia Epitheorisis (Neologos Weekly Review), issue 16, p. 315. In the title of the article the following can be read: "Verdis Theater – O Agapitikos tis Voskopoulas, romance in five acts, publisher Dim. Koromilas, music by Seiller".
Kostas Georgiadis (2004: 133: footnote 14), in his text entitled "I Anaviosi ton sygchronon Olympiakon Agonon" (The Revival of the Modern Olympic Games), precisely states: "1875 Olympia, Third Period, Athens 1878, p. 349, XV. The monetary award was won by Andreas Seiller, from Corfu, for his three music symphonies, two of which were military music, and for the various marches he had composed".
Was Andreas Seiller (1828–1903) the composer of the famous melody, who, among other things, won the competition at the 1875 Olympia after all? Was "Filima" one of his compositions that won the competition? If so, how the fact that Louis-Albert Bourgault-Ducoudray (1840–1910), while including the song in his famous collection, published in 1876, a year after the 1875 Olympia, not only did not mention the name of the composer but in his footnote, at the end of the score, clarified that: "This melody, which has the usual character of a European minor mode, attests to its Italian origin. We heard it being sung in Athens by many people, with variations. We owe the melodic version that we present here to Ms. Z. Baltatzi, who had harmonized it. We reproduce Mrs. Baltatzi’s harmony in our accompaniment"(Ducoudray, 1876: 85–87) can be explained?
The announcement of the play in Athens, in 1892, written in Efimerida (Newspaper), which was owned by Koromilas himself, probably complicates matters more: "Today, the dramatic romance by Mr. D. Koromilas premieres in the theater inside the Orphanidis Garden with the troupe of Mr. Tavoularis. […] The music, consisting of folk songs, was assembled by Mr. Seiller. The drama is preceded by a symphony" (Efimeris, May 30, 1892).
In any case, the tonality of E flat Minor, in which the musical score in Ducoudray’s collection is written, as we saw above, also appears in a commercial musical score of the time. This musical score has a cover entitled "Ellinikoi choroi kai dimodi tragoudia" (Greek dances and folk-like songs) (Konstantinidis music publishing house). The music text of the commercial score is closer to the performance by the Philharmonic Orchestra of the Municipality of Piraeus.
Another commercial musical score, which on the cover is entitled "To Rinaki, I voskopoula, Ellinikoi choroi kai dimodi tragoudia" (Rinaki, The shepherdess, Greek dances and folk-like songs), contains the aforementioned transcriptions, arranged by Rigas Akritas (M. Gaitanos Music Publications). What stands out in this transcription is the third major chord, which is performed in the verse "kai tin agapisa poly" (and I loved her very much), something that we do not find in the previous two, and probably older than this one, recordings.
Once more, Z. Veloudios Publishing House published a transcription of the song, this time in the series "Syllogi ellinikon temachion dia violion i mandolinon – Anef lexeon" (Collection of Greek pieces for violin or mandolin – Without words). This specific musical score consisted of two transcriptions: "Fysa vorgia" and "I voskopoula". Both songs were included on one page. The name of Georgios Lampiris (1833–1889) is written under the title "Fysa vorgia".
Lampiris also appears as a composer in another transcription, which was dedicated, as it can be read on the cover, to Aikaterini Metaxa. This time, in this particular commercial musical score, which is probably the oldest of all, the title that appears is "To filima" (G. Colman’s lithography workshop). "Folk song" is written under the title. However, just below that the following is written: "Poetry by G. Zalokostas – Music by G. Lampiris". While it is a different melody, one can easily understand the very close affinity with Voskopoula’s well-known melody.
Finally, as far as the aspirant composers are concerned, it is worth mentioning the case of the first cinematic adaptation of the play, which took place in 1932. In the opening titles one can read: "Music by – D. Lavragkas". What is Lavragkas’ role (1860–1941) in the film, in terms of music?
The play, along with the famous song, became very popular among the Jewish population. When the play was performed in 1895 in Smyrna by the "Menandros" troupe, the song was immediately translated into Ladino and was entitled "Una pastora yo ami". On March 12, 1903, students of the Alliance Israellitte Universelle performed the play "La chobana", that is, "The Shepherdess" (see also Nar 1997: 175–189). On March 10, 1906, the Jewish charity "Ozer Dalim" staged a play at the Sporting Theater under the title "El amante de la pastora". Christos Solomonidis (1954: 158) informs us that the Greek play was translated into Ladino by the "Smyrnaean Greek-educated Jew Kasser".
So far, the oldest recording of "Una pastora yo ami" that we have found comes from Gloria Levy's album "Sephardic Folk Songs", which was released in 1959 by Folkways Records (FW 8737). Levy was born in New York and her real name was Gloria DeVidas Kirchheimer. Her father, however, came from Smyrna, and her mother came from Alexandria, Egypt. In this recording, the song is entitled "La Pastora".
In 1965, the Spanish composer Joaquín Rodrigo Vidre (1901–1999) completed his work "Cuatro canciones sefardíes" for piano and voice, which seems to have been released in 1968. One of these four Sephardic songs is "Una pastora yo ami".
Research and text: Nikos Ordoulidis
Source
Αρχείο Κουνάδη
Kounadis Archive
Publisher
Odeon
Odeon
Date
1907-1908
1907-1908
Contributor
Ν. Διονυσόπουλος, Λ. Κουνάδης
Rights
cc
Relation
201807011347_2_D
201804041738_2_D
201807081518_30
201811051352
Odeon_65075_OAgapitikosTisVoskopoulas_II
201804041738_2_D
201807081518_30
201811051352
Odeon_65075_OAgapitikosTisVoskopoulas_II
Format
Δίσκος 10¾'' (27 εκατοστών)
10¾ in. (27 cm)
Identifier
Odeon_65074_OAgapitikosTisVoskopoulas_I
Coverage
Αθήνα
Athens
78 RPM Records Item Type Metadata
Στιχουργός / Lyrics writer
Οργανικό
Instrumental
Ορχήστρα - Εκτελεστές / Orchestra - Singers
Φιλαρμονική Δήμου Πειραιώς
Philharmonic Orchestra of the Municipality of Piraeus
Αριθμός Σειράς / Coupling number
No-65074
Αριθμός Μήτρας / Matrix Number
GX-96
Διάρκεια ηχογραφήματος / Length of the song
3:39
Θέση ηχογραφήματος / Place of record (object)
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Kounadis Archive Record Library
Tags
Citation
[Σάιλερ Ανδρέας ;] and [Seiller Andreas ?], “Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι,” Kounadis-Archive OMEKA Site, accessed September 30, 2023, https://kounadisomeka.aegean.gr/items/show/5170.
Output Formats
Item Relations
This item has no relations.