Μαριόλα

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Ένα από αυτά τα συναρπαστικά δίκτυα αφορά γαλλικά τραγούδια, τα οποία οικειοποιήθηκαν μεταξύ άλλων και Έλληνες μουσικοί. Η οικειοποίηση είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Η γαλλική οικουμένη δανείζει τα chansons της, τα οποία κουβαλούν μια δυναμική παράδοση τραγουδοποιΐας και επιτέλεσης. Το Παρίσι, η Μονμάρτη και τα cabarets artistiques επηρεάζουν τις μουσικές του κόσμου. Η ατμόσφαιρα από το Chat Noir, το οποίο λειτούργησε από το 1881, φτάνει και στην ελληνική οικουμένη. Τέτοιου τύπου μουσικοί τόποι, τα περίφημα καφέ σαντάν, προκύπτουν στην Αθήνα αλλά και σε άλλα αστικά κέντρα του ελληνικού κράτους. Αυτά τα γαλλικά τραγούδια εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει και καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.

Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους του γαλλικού τραγουδιού "La mariolle" σε μουσική του Désiré Berniaux (1869–1960) και στίχους του Edmond Bouchaud dit Defleuve (1870–1945).

Στη γαλλική ιστορική δισκογραφία έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής οι ακόλουθες ηχογραφήσεις:

- Adolphe Bérard, Παρίσι, 1 Δεκεμβρίου 1910 (Gramophone 01760v - 0232105 L152)
- Marcelly [Marcel-Jules Turmel], Παρίσι, ca. 1910 (Pathé 74626-RA - 104 2583)
- Georges Welldy, Παρίσι, πιθανώς 1910 (Odeon Po 1123 - A 73363)
- Orchestre Vestris, Παρίσι, 28 Μαρτίου 1912 (Gramophone 17126u - 230196 & R8535)
- Orchestre Symphonique du Gramophone, Παρίσι, Φεβρουάριος 1919 (Gramophone 3567ah - 230959 & K695)

Η γαλλική παρτιτούρα του τραγουδιού κυκλοφόρησε στο Παρίσι περίπου το 1910 από τις εκδόσεις D. Berniaux (75 Passage, Brady, Paris).

Σύμφωνα με τον Πάνο Μαυραγάνη η ελληνική παρτιτούρα κυκλοφόρησε με τίτλο "La mariolla" από τον εκδοτικό οίκο Χρηστίδη στην Κωνσταντινούπολη. Στην παραπάνω καταγραφή ως συνθέτες αναφέρονται οι Α. Κρικώνης και D. Berniaux και ως στιχουργός ο Τυμφρηστός (ψευδώνυμο του Δ. Παπαδόπουλου). Παρτιτούρα του τραγουδιού με στίχους στην ελληνική και γαλλική γλώσσα εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη και από τις εκδόσεις Ιnternationale.

Επανέκδοση από τον δίσκο Concert Record Gramophone 14-12481, ο οποίος ηχογραφήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Σεπτεμβρίου του 1912, με την Ελληνική εστουδιαντίνα. Την ευθύνη της ηχογράφησης είχε ο ηχολήπτης Charles Scheuplein.

Στη βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly, στο πεδίο εκτελεστές αναγράφεται "Estudiantina Grecque – Melitzianos Choeur".

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.

One of these fascinating networks concerns French songs, which were appropriated by Greek musicians, among others. The appropriation is twofold: on the one hand are the lyrics, which are now in Greek (often, in fact, they have nothing to do with the original ones), and, on the other hand, the performance practices: different instrumentation, different singing style, often differences in melodic and rhythmic forms and in the harmonies. Greek musicians adapt what they heard to their own condition, based on their own capabilities. The French ecumene lends its chansons, which carry a dynamic tradition of songwriting and performance. Paris, Montmartre and the cabarets artistiques influence the music of the world. The atmosphere from the Chat Noir, which had been operating since 1881, also reaches the Greek world. Music venues of this type, the famous “cafés chantants”, appeared in Athens but also in other urban centers of the Greek state. These French songs were exported to the Greek-speaking world either directly or indirectly, through other repertoire networks. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours, but also with the networks of music publishing houses. Discography is not only embedded in this context, but also plays a key role in its transformation.

This is a Greek adaptation of the French song "La mariolle" composed by Désiré Berniaux (1869–1960) and lyrics written by Edmond Bouchaud dit Defleuve (1870–1945).

So far, the following recordings have been found in French historical discography:

- Adolphe Bérard, Paris, December 1, 1910 (Gramophone 01760v - 0232105 L152)
- Marcelly [Marcel-Jules Turmel], Paris, ca. 1910 (Pathé 74626-RA - 104 2583)
- Georges Welldy, Paris, probably 1910 (Odeon Po 1123 - A 73363)
- Orchestre Vestris, Paris, March 28, 1912 (Gramophone 17126u - 230196 & R8535)
- Orchestre Symphonique du Gramophone, Paris, February 1919 (Gramophone 3567ah - 230959 & K695)

The French musical score of the song was published in Paris around 1910, by D. Berniaux (75 Passage, Brady, Paris).

According to Panos Mavraganis, the Greek musical score was published under the title "La mariolla" by the Christidis publishing house in Constantinople (Istanbul). In the abovementioned score, A. Krikonis and D. Berniaux are mentioned as the composers and Tymfristos (nickname of D. Papadopoulos) as the lyricist. A musical score of the song with lyrics in Greek and French was published in Constantinople by Internationale.

A re-issue from the record 14-12481 by Concert Record Gramophone, which was recorded in Constantinople (Istanbul) on September 19, 1912, with the Elliniki Estudiantina (Greek Estudiantina). The sound engineer Charles Scheuplein was in charge of the recording.

In the database that emerged from Alan Kelly's research, "Estudiantina Grecque – Melitzianos Choeur" is written in the performers field.

Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis