Η Μπαγιαντέρα

Η Μπαγιαντέρα

I Bagiantera

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Η γεωγραφική θέση της Αυστρίας την καθιστά εκ φύσεως επίκεντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων, αλλά και σπουδαίο αγωγό για την διάχυση υλικών και άυλων προϊόντων από πάσα και προς πάσα κατεύθυνση. Εντούτοις, δεν αποτελεί δημοφιλές κομμάτι της ιστοριογραφικής έρευνας που αφορά τις σχέσεις του ελληνόφωνου κόσμου με το εξωτερικό. Πολλώ δε μάλλον στο μουσικολογικό πεδίο, όπου η έρευνα είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Παρόλα αυτά, συχνά η γεωγραφία μιλάει από μόνη της: Η Αυτοκρατορία των Αψβούργων (Αυστρο-Ουγγρική Αυτοκρατορία μετά τον συμβιβασμό του 1867) γειτνίαζε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο νότο. Αμφότεροι διεκδικούσαν εδάφη της μετέπειτα Γιουγκοσλαβίας, και κυρίως αυτά της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, το οποίο αφενός περιέχει έναν αξιοσημείωτο μουσουλμανικό πληθυσμό και, αφετέρου, επικοινωνεί άμεσα με την ιστορική περιοχή της Μακεδονίας και το εκεί ελληνόφωνο στοιχείο. Η Βιέννη αποτέλεσε ένα μοναδικό χωνευτήρι πολιτισμών∙ οι τέχνες, με κυρίαρχη τη μουσική, γνώρισαν εκεί μια πρωτόγνωρη ακμή. Ένα ιδιαίτερο θεατρικό είδος, που αναπτύχθηκε από τον 13ο ακόμη αιώνα σε ποικίλες μορφές σε όλη την Ευρώπη, βρίσκεται στο επίκεντρο της βιενέζικης δημιουργίας: το Volkstheater, το λαϊκό θέατρο, που μετέχει σε μια μεγάλη παράδοση κωμικών παραστατικών τεχνών, στις οποίες δεσπόζει η μουσική. Μετά το 1850, με βάση τη σχετική φιλολογία, το είδος αυτό μετασχηματίζεται στην βιενέζικη Οπερέτα, που γνωρίζει μία άνευ προηγουμένου δυναμική όσον αφορά την παραγωγή νέων έργων. Σύντομα, σε αυτό το δίκτυο θα εισέλθει και η δισκογραφία και μαζί με την ήδη ισχυρή πραγματικότητα των μουσικών εκδοτικών οίκων θα συμβάλουν στην μαζική διάχυση της βιενέζικης οπερέτας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Εκτός των άλλων, πρωταγωνιστικό στοιχείο των έργων αυτών είναι και το βαλς, το οποίο αποτελεί σήμα κατατεθέν της αυστριακής πρωτεύουσας – βασικό εξαγωγικό της πολιτιστικό προϊόν σε όλον τον κόσμο. Ο ρόλος που διαδραμάτισε η οικογένεια των Στράους ήταν καταλυτικός στην εξέλιξη αυτή. Οι τάσεις αυτές καταφθάνουν και οικειοποιούνται από τον ελληνόφωνο κόσμο, ο οποίος τις ενσωματώνει στις δικές του συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο εισχωρεί σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει και καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά προκύπτει είναι εξαιρετικά σύνθετο και δεν αφορά μόνο τις ελληνο-αυστριακές σχέσεις.

Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους της άριας του πρίγκιπα Radjami "O Bajadere", από την πρώτη πράξη της τρίπρακτης οπερέτας «Η Μπαγιαντέρα» (Die Bajadere), σε μουσική Emmerich Kálmán και γερμανικό λιμπρέτο των Alfred Grünwald και Julius Brammer. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Carltheater της Βιέννης, στις 23 Δεκεμβρίου 1921.

Με τον τίτλο "The Yankee Princess", στην αγγλική γλώσσα και με αξιοσημείωτες αλλαγές στην υπόθεση, ανέβηκε στις 2 Οκτωβρίου 1922 στο Knickerbocker Τheatre της Νέας Υόρκης.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 20 Οκτωβρίου 1922 ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Οπερέτα Παπαϊωάννου στην Αθήνα, και στις 10 Νοεμβρίου 1922, με τον τίτλο "A bajadér", παρουσιάστηκε στο Király Színház της Βουδαπέστης.

Στην ιστορική δισκογραφία έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής ηχογραφήσεις του τραγουδιού στα αγγλικά, ιταλικά, πολωνικά, ρωσικά και ισπανικά καθώς και οργανικές εκτελέσεις. Ενδεικτικά:

- Nimbs Orkester, Κοπεγχάγη, 25 Αυγούστου 1922 (Gramophone BE 571-1 - X-1603 - 7-280725)
- "The Yankee princess", Paul Whiteman Orchestra, Νέα Υόρκη, 19 Οκτωβρίου 1922 (Victor B-26976 - 18977)
- "Gems from The Yankee Princess", Victor Light Opera Company, Κάμντεν, Νέα Υερσέη, 14 Δεκεμβρίου 1922 (Victor C-27318 - 35722)
- Kapelle Sándor Józsi, Βερολίνο, 11 Απριλίου 1923 (Odeon BL xBE 3646 - A 44224)
- "О, Баядера", М. И. Днепров (Mitrofan Dneprov), Μόσχα, 1923, (Gosprossnab NKP 1088 - 1088)
- Juan Pulido, 1923-25 (Columbia 93748 - 2106-X)
- Amilcare Pozzoli, Μιλάνο, 24 Ιανουαρίου 1928 (Fonotipia Pho 6176 - A-2188)
- "Pieśń Bajadera", Paweł Faut, Σικάγο, 12 Ιουνίου 1928 (Victor BVE-45355 - 81339)
- "O Bayadère", René Gerbert, Παρίσι, πιθανώς 1932 (Pathé 2229)
- "АРИЯ РАДЖАМИ "О, БАЯДЕРА", ВРК В.П. ЗАХАРОВ (Vladimir P. Zakharov), Μόσχα, 1940 (Aprelevka Plant 10087 - 10087)

Η ελληνική παρτιτούρα με τον τίτλο «Ω, Μπαγιαντέρα!» εκδόθηκε στην Αθήνα από τον οίκο The Starr Piano Co.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία το τραγούδι ηχογραφήθηκε και από τον Τέτο Δημητριάδη και την Πανελλήνιο Εστουδιαντίνα.

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

At the beginning of the 20th century, Europe is living in peace and prosperity. The “Belle Époque” is an outgrowth of previous important historical events and developments. The networks that are created and which evolve funnel both people and their products, tangible and intangible. It is within this multi-layered world that sound recording and sound reproduction is invented. Early record labels send mobile crews literally all over the world to record local musicians. The range of the repertoire is endless. Cosmopolitanism in large urban centers favors polystylisms and polymorphisms. Colonialism, revolutions, conflicts, refugee flows; the theater, cinema, radio, photography, orchestras’ tours, but also circulations in all kinds of commercial channels in a world that evolves dynamically and anisotropically, form a complex network of “centers” and “peripheries” in alternating roles setting musical idioms in motion, both literally and figuratively. The network in which the Greek-speaking urban popular song participates, constantly conversing with its co-tenants, is magnificent. Discography has already provided important tools in understanding the relationships that developed between “national” repertoires. The result of this ongoing research is “Cosmopolitanism in Greek Historical Discography”.

Austria’s geographical position naturally renders the country the center of European developments, but also an important sort of conduit for the diffusion of tangible and intangible products from all and towards all directions. However, it is not a popular part of the relevant historiographical research as far as the relations between the Greek-speaking and the rest of the world. Not to mention that that within the musicological field, research is almost completely absent. However, geography often speaks for itself: The Habsburg Empire (Austro-Hungarian Empire after the Compromise of 1867) bordered the Ottoman Empire to the south. Both claimed territories of the later Yugoslavia, and especially those of Bosnia and Herzegovina, which, on the one hand, accommodated a notable Muslim population, and, on the other hand, communicated directly with the historical region of Macedonia and the Greek-speaking population that lived there. Vienna was a unique melting pot of cultures; the arts, dominated by music, were experiencing an unprecedented boom. A particular theatrical genre, which developed in various forms throughout Europe, was at the heart of Viennese creation: it was the Volkstheater (the “folk theater”), which was part of a long tradition of comical performing arts, with music playing a dominant role. According to the relevant discourse, after 1850 this style is transformed in the Viennese operetta, which had an unprecedented dynamic in terms of production of new works. Soon, discography would enter this network, and together with the already vibrant reality of the music publishing houses, would contribute to the mass diffusion of the Viennese operetta both in Europe and America. The leading element of these works was, among other things, the waltz, a trademark of the Austrian capital, as well as its main exported cultural product all over the world. The role played by the Strauss family was a catalyst in this development. These trends reached and were appropriated by the Greek-speaking world, which incorporated them into its own conditions. In any case, the circulation of musics is already a reality before the 20th century with theatrical and musical performances tours , but also with the networks of music publishing houses. Discography is not only embedded in this context, but also plays a key role in its transformation. It should also be noted that, in various cases, often due to the great international success of the songs, the resulting network is extremely complex and does not only concern Greek-Austrian relations.

This recording is an adaptation with Greek lyrics of Prince Radjami's aria "O Bajadere", from the first act of the three-act operetta "Die Bajadere", set to music by Emmerich Kálmán and German libretto by Alfred Grünwald and Julius Brammer. It was presented at the Carltheater, in Vienna, on December 23, 1921.

It was staged on October 2, 1922 at the Knickerbocker Theater, in New York, under the title "The Yankee Princess", in English, and with notable changes in the premise.

A few days later, on October 20, 1922, it was staged for the first time in Greece, in Athens, by the Papaioannou Operetta, and, on November 10, 1922, under the title "A bajadér", it was presented at the Király Színház in Budapest.

Recordings of the song in English, Italian, Polish, Russian and Spanish, as well as instrumental performances have so far been identified in historical discography. For example:

- Nimbs Orkester, Copenhagen, August 25, 1922 (Gramophone BE 571-1 - X-1603 - 7-280725)
- "The Yankee princess", Paul Whiteman Orchestra, New York, October 19, 1922 (Victor B-26976 - 18977)
- "Gems from The Yankee Princess", Victor Light Opera Company, Camden, New Jersey, December 14, 1922 (Victor C-27318 - 35722)
- Kapelle Sándor Józsi, Berlin, April 11, 1923 (Odeon BL xBE 3646 - A 44224)
- "О, Баядера", М. И. Днепров (Mitrofan Dneprov), Moscow, 1923, (Gosprossnab NKP 1088 - 1088)
- Juan Pulido, 1923-25 (Columbia 93748 - 2106-X)
- Amilcare Pozzoli, Milan, January 24, 1928 (Fonotipia Pho 6176 - A-2188)
- "Pieśń Bajadera", Paweł Faut, Chicago, June 12, 1928 (Victor BVE-45355 - 81339)
- "O Bayadère", René Gerbert, Paris, probably in 1932 (Pathé 2229)
- "АРИЯ РАДЖАМИ "О, БАЯДЕРА", ВРК В.П. ЗАХАРОВ (Vladimir P. Zakharov), Moscow, 1940 (Aprelevka Plant 10087 - 10087)

The Greek musical score under the title "Oh, Bagiantera!" was published in Athens by The Starr Piano Co publishing house.

In Greek historical discography, the song was also recorded by Tetos Dimitriadis and the Penellinio Estudiantina (Panhellenic Estudiantina).

Research and text: Leonardos Kounadis and Nikos Ordoulidis

Αρχείο Κουνάδη

Kounadis Archive

Columbia USA

Columbia (USA)

12/1923

12/1923

Ν. Διονυσόπουλος, Λ. Κουνάδης

cc

201810221503
201810221507_D
201810221521_D
201810221514_D
201810221316_D
201810221518_D

Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)

10 in. (25 cm)

Ελληνικά

Greek

Οπερέτα

Col_7005F_IBagiantera

Νέα Υόρκη

New York

[Γερμανικό λιμπρέτο: Grünwald Alfred, Brammer Julius]
Ελληνικοί στίχοι: Άγνωστος

[German libretto: Grünwald Alfred, Brammer Julius]
Greek lyrics: Unknown

Ορχήστρα

Orchestra

7005-F

89611

3:24

Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη

Kounadis Archive Record Library